Çin Devlet Lideri Xi Jinping, Hindistan’ın mesken sahipliğindeki Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) Zirvesi’ne görüntü konferans yoluyla katıldı. Örgüte tam üyeliği onaylanan İran’ı ve üyelik ihtiyaçlarına dair bir muhtıranın onaylanacağı Belarus’u tebrik ederek başladığı konuşmasında Xi, bu gelişmelerin “ŞİÖ ailesinin canlılığını” yansıttığını tabir etti.
ŞİÖ üyelerinin birbirlerinin temel çıkarlarını sıkıca desteklediğini ve koruduğunu, kendi kalkınma yollarında muteber ortaklar olduğunu belirten Xi Jinping, “Ortak, kapsamlı, iş birliğine dayalı ve sürdürülebilir bir güvenlik konsepti uyguluyoruz. Tüm tarafların legal güvenlik korkularını ciddiye alıyoruz. Hem klâsik hem de klâsik olmayan güvenlik tehditlerini koordine etmek ve bunlara cevap vermek, bölgesel barış ve huzuru ortaklaşa korumak, bölge ülkelerinin kalkınması ve refahı için elverişli bir ortam oluşturmak için el ele veriyoruz” tabirlerini kullandı.
ÇİN VE HİNDİSTAN’IN HUDUT ANLAŞMAZLIĞI
İyi komşuluk ve dostluk ruhunu miras aldıklarına işaret eden Xi Jinping, medeniyetler ortasında eşitlik, karşılıklı öğrenme, diyalog ve müsamaha unsurlarına bağlı kaldıklarını, farklı medeniyetlerin barış içinde bir ortada yaşamasını savunduklarını söyledi. ŞİÖ’nün iki üyesi ve tıpkı vakitte nükleer güç sahibi olan Çin ile Hindistan ortasında hudut uyuşmazlığı bulunurken 1962’de savaşan iki ülkenin orduları, Haziran 2020’de de iki taraftan askerlerin hayatını kaybettiği çatışmalar yaşamıştı. İki ordunun geçen yılın aralık ayında da yeniden sonda çatıştığı bildirilmişti.
Dünyanın kaos içinde bulunduğuna vurgu yapan Xi Jinping, tüm ülkelerin halklarının daha âlâ bir ömür arayışında olduğunu, barış, kalkınma ve kazan-kazan işbirliği tarafındaki tarihi eğilimin önlenemeyeceğini belirtti. ŞİÖ üyelerine ortalarındaki dayanışmayı ve itimadı artırma, bölgesel barışın korunması ve ortak güvenliğin sağlanması için gayret harcama davetinde bulunan Xi Jinping, “Sorumluluk aldığımız ve her türlü müdahaleyi engellediğimiz takdirde güvenlik ve kalkınma alanındaki çıkarlarımızı koruyabiliriz” tabirlerini kullandı. ŞİÖ üyesi ülkelerin irtibat ve işbirliğini güçlendirmesi gerektiğine dikkat çeken Çinli önder, “Farklılıkları diyalog yoluyla ortadan kaldırmalı, birbirimizin temel çıkarlarına ve esas tasalarına hürmet göstermeliyiz. Bölgenin genel ve uzun vadeli çıkarlarından hareket ederek dış siyasetimizi bağımsız olarak formüle etmeli, bölgede yeni bir Soğuk Savaş’ı kışkırtan, kamplar ortası çatışmalara yol açmaya çalışan dış güçlere karşı azami formda müteyakkız olmalıyız. Rastgele bir ülkenin iç işlerine karışılmasına, hangi nedenle olursa olsun renkli ihtilallerin kışkırtılmasına kati surette karşı çıkmalıyız” dedi.
ŞİÖ içindeki güvenlik iş birliğinin güçlendirilmesi gerekliliğine vurgu yapan Xi, üç şeytani güçle yani uyuşturucu kaçakçılığı, siber ve hudut ötesi organize cürümlerle çaba edilmesinin değerini vurguladı. Çin Devlet Lideri Xi Jinping, ayrıyeten Afganistan’a komşu ülkeler iş birliği düzeneği üzere platformların rolünün sürdürülmesi, Afganistan’a insani dayanağın artırılması ve Afgan makamlarının geniş ve kapsayıcı bir siyasi yapı oluşturmaya teşvik edilmesi gerektiğini söz etti. ŞİÖ üyesi ülkeler, terörizm, ayrılıkçılık ve aşırıcılığı, kararlılıkla çaba edilmesi gereken “üç şeytani güç” olarak niteliyor.
KALKINMA BANKASI TEKLİFİ
Çin’in ortaya koyduğu Jenerasyon ve Yol inisiyatifi çerçevesindeki yüksek nitelikli iş birliği ile türlü ülkelerin kalkınma stratejileri ve bölgesel iş birliği inisiyatifleri ortasında daha düzgün bir sinerji oluşturulması gerektiğinin altını çizen Xi Jinping, ŞİÖ üyelerini ekonomik toparlanmayı hızlandırmak için pragmatik işbirliğine odaklanmaya çağırdı. Xi Jinping, “Ekonomik globalleşme tarafına bağlı kalmalı, korumacılığa, tek taraflı yaptırımlara ve ulusal güvenlik kavramının genelleştirilmesine karşı çıkmalıyız” biçiminde konuştu. Çin’in ŞİÖ üyesi ülkeler ortasında mahallî para ünitesi kullanılmasına dair mutabakatların genişletilmesini ve dijital para ünitesi konusunda işbirliğinin ilerletilmesini savunduğunu belirten Xi, ŞİÖ çerçevesinde bir kalkınma bankası kurulmasının ilerletilmesi teklifinde bulundu.
Çok taraflılığın hayata geçirilmesi ve global idarenin güzelleştirilmesi gerektiğine dikkat çeken Xi Jinping, “İnsanlığın ortak bedellerine sahip çıkmalıyız. Merkezinde Birleşmiş Milletler’in bulunduğu milletlerarası sistemi ve memleketler arası hukuka dayalı tertibi kararlılıkla korumalıyız. Hegemonya ve güç siyasetine karşı durmalı, global idarenin daha adil ve makul bir tarafta gelişmesini güçlendirmeliyiz” diye konuştu.
TÜRKİYE DİYALOG ORTAĞI
ŞİÖ’nün periyot başkanlığını üstlenen Hindistan, mayıs ayında bu yılki ŞİÖ Devlet Liderleri Kurulu Zirvesi’nin sanal olarak düzenleneceğini duyurmuştu. Çin, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan’ın 1996 yılında kurduğu Şanghay Beşlisi, 2001 yılında Özbekistan’ın da iştirakiyle ismini Şanghay İşbirliği Örgütü olarak değiştirdi. Türkiye’nin diyalog ortağı pozisyonuna sahip olduğu örgüte 2017 yılında Hindistan ile Pakistan da dâhil oldu. Tepe sonrasında ŞİÖ’nün periyot başkanlığını Kazakistan devraldı.
