Türkiye’de yaşanan ekonomik madeni parayı da vurdu. Madeni paralar, artan bakır, çinko ve nikel fiyatları nedeniyle kendi maliyetini karşılayamaz oldu.
Küçük esnaf ve bankaların yaklaşık bir yıldır yaşadığı madeni para kullanımındaki zahmet daha da büyüdü.
Çeşitli iş kolundaki esnaflar “Bankaya gittik, orada da yok. Koştur koştur bozuk para arıyoruz”, “metal para temininde külfet yaşadığımızdan ötürü lütfen ödemelerinizi kartla yapınız” ihtarları yapıyor. Bankalar da PTT’den yüklü ölçüde aldıkları madeni paralarla aylarca yönetim etmeye çalışıyor.
Sözcü’ye konuşan Besin Perakendecileri Derneği İdare Heyeti Üyesi Erdal Tüfekçi, İstanbul’da bu sorunun had safhaya çıktığını, marketlerin fırınlardan topladıkları bozuk para talebinde artış olduğunu söyledi.
İstanbul Fırıncılar Odası Lideri Erdoğan Çetin ise “5-6 aydır devam eden bu sorun daha da arttı. Biz de bulamıyoruz, vatandaşlardan topluyoruz” değerlendirmesini yaptı.
ÜRETİM MALİYETİ KIYMETİNDEN FAZLA
Madeni para üretiminde kullanılan bakır, çinko ve nikel fiyatları artınca, maliyetler para bedelinin üzerine çıkmış; piyasada madeni para meşakkati yaşanmaya başlamıştı.
Darphane datalarına nazaran, geçen sene bu aylarda 8,2 gram olan 1 TL’nin maliyeti 1,3 TL’yi bulmuş; 6,8 gramlık 50 kuruşun maliyeti ise 1,1 TL olmuştu.
2022’nin son aylarına gelindiğinde ise çeşitli hesaplamalar gündeme gelip, 1 TL’nin üretim maliyetinin 3 TL’yi aştığı belirtilince Darphane’den bu bahse ait bir açıklama gelmiş ve bu hesabın hakikat olmadığı belirtilmişti.
Hem madeni paraların maliyetiyle ilgili hem de piyasada dolanımda olan madeni para ölçüsüyle ilgili aktüel bir bilgi bulunmamakla birlikte, üretim maliyetinin daha da arttığı ve bunun piyasadaki bozuk para düşüncesini derinleştirdiği biliniyor.
Bu probleme bir tahlil olarak 2023 Nisan’da ise Darphane, artan maliyetler nedeniyle madeni paraların gramajında değişikliğe gitmiş; birinci etapta daha hafif olan 1 TL ve 50 kuruşlar piyasaya sürülmüştü.
Ancak gelinen noktada, atılan bu adımların piyasayı rahatlatmadığı belirtiliyor.
TESK: FİYATLAR ARTTI BOZUK PARAYA TALEP AZALDI, TEKRAR DE BULUNAMIYOR
Konuya ait açıklama yapan Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu (TESK) Lideri Bendevi Palandöken’in aktardığına nazaran, ‘fiyatlar o kadar arttı ki madeni para daha az kullanılır hale geldi ancak daha az gereksinim duyulmasına karşın tekrar de madeni para bulmakta zorluk yaşanıyor.’
Özellikle 50 kuruş ve 1 liralarda önemli bir daralma yaşandığı bilgisini veren Palandöken, perakende alışverişte artan kartlı ödemelerden ötürü bakkal ve marketlerin bu sorunu daha az yaşadığını, en çok mağduriyet yaşayanlardan birinin ise minibüs sürücüleri olduğunu aktardı.
‘PİYASADAN TOPLATILIYOR’ İDDİASI
Öte yandan, madeni para sorununu sorduğumuz haber kaynakları, nisan ayında madeni paraların gramajının düşürülmesinden sonra Merkez Bankası’nın, piyasadaki eski madeni paraları, gramajını değiştirmek üzere toplatmaya çalıştığını söyledi.
Bir perakendeci, “Özellikle 1 TL’nin gramajındaki değişiklikten sonra sorun daha da arttı. Bu değişiklikten evvelki madeni paraların piyasadan toplatılıp, gramajı düşürüldükten sonra tekrar piyasaya sunulduğuna yönelik duyumlar alıyoruz” diye konuştu.
Küçük esnaf ise, bulunmayan bozuk para yerine müşteriye evvelden öteki bir eser verdiğini fakat fiyatların geldiği düzeyden ötürü bunun artık mümkün olmadığını, piyasaya yeni madeni paralar sürülerek bu sorunun giderilmesine yönelik davette bulundu.
