Takvimler 2019’u gösterirken, Norveç kıyılarında görülen Beluga tipi bir beyaz balina hayli şaşkınlık yaratmıştı. Bugün Hvaldimir ismiyle tanınan balinanın “Rusya’nın ajanı” olabileceği argümanı tüm dünyada manşetlere taşınmıştı. Çünkü balina tam manasıyla evcildi ve gövdesine bağlanmış kameranın üretim yeri Rusya’nın St. Petersburg kentiydi.
Aradan yıllar geçti ve geçtiğimiz günlerde Hvaldimir, 4 yıldır yaşadığı kıyıları terk edip denize açıldı. Uzmanlar bunun makus haber olduğu görüşünde. Pekala ama Hvaldimir’in başka denizlere açılmasında ne sakınca var?
Bu soruya yanıt vermeden evvel Hvaldimir’in kıssasını hatırlamakla başlayalım…
ÜZERİNDE BİR KAMERA TAŞIYORDU
Hvaldimir birinci olarak Nisan 2019’da Norveçli balıkçı Joar Hesten’in dikkatini çekti. Norveç’in en kuzey ucu olan Hammerfest açıklarında yaşanan müsabaka sırasında, gövdesinin etrafındaki bir şeyden kurtulmaya çalışıyordu.
Bu şeyin bir kamera kemeri olduğu sonradan anlaşıldı. Kemerin üzerinde “Donanım St. Petersburg” yazısı dikkat çekiyordu. Bu durum, balinanın Rusya tarafından casusluk yapmak üzere eğitilmiş olduğu tartışmalarına neden oldu.
Hem bu ayrıntı nedeniyle hem de beşerlerle etkileşime girmeye çok alışkın görünmesi nedeniyle beyaz balina yalnızca Norveç’te değil dünyanın dört bir yanında manşetlere çıktı. 9 yaş civarında olduğu iddia edilen hayvana Norveççe balina manasına gelen “hval” sözüyle Rusya Devlet Lideri Putin’in ön ismi olan Vladimir’i bir ortaya getiren Hvaldimir ismi verildi.
Hvaldimir beklenenin bilakis açıklara gitmiyor, kıyılarda yüzüyordu. Üstelik teknelere çarpması, somon avcılarıyla etkileşime girmesi, YouTuber’ların kameralarını çalıp daha sonra iade etmesi üzere davranışları, hayvanın eğitimli olduğu izlenimini güçlendiriyordu.
ABD’NİN DE CASUS BALİNALARI VAR
Hvaldimir’in sahiden casus olarak eğitilip eğitilmediğine dair kesin bir şey söylemek imkânsız. Lakin geçmişte köpeklerden kuzgunlara pek çok hayvanın istihbarat toplama ve casusluk maksatlı kullanıldığı biliniyor.
Özellikle Soğuk Savaş yıllarında hayvanların başrolünde olduğu pek çok casusluk programı hayata geçirildi. Bunlardan bir tanesi de CIA’in yunusları eğitme teşebbüsüydü. Hasebiyle Sovyetler Birliği’nin de kendi emsal programını geliştirmiş olması kuvvetle beklenen görülüyordu.
Diğer yandan ABD Donanması’nın su altında mayın tarama, kayıp objelerin tespiti üzere misyonlar için şişe burunlu yunuslar, deniz aslanlarını ve beyaz balinaları eğitmeye devam ettiği de biliniyor.
“BİR GÜN HOLLYWOOD’A MEVZU OLABİLİR”
Bu nedenle Hvaldimir’in Rusya tarafından bilgi toplamak üzere eğitilmiş olduğu kuşkusu epeyce kuvvetliydi.
Özellikle Norveçli gazeteci Thomas Nilsen’in savları bu manada tesirli oldu. Nilsen, Google Earth fotoğraflarını kullanarak Rusya’nın kuzeydoğusundaki sularda bulunan kafeslerde beyaz balinalar olduğunu ortaya koydu. Bu balinaların istihbarat toplamak üzere eğitildiğini öne süren Nilsen’e nazaran Hvaldimir de o kafeslerden birinden kaçmıştı.
Nilsen, balinanın Norveç sularına bir denizaltı ya da diğer bir deniz taşıtıyla getirilmiş olabileceğini de belirtiyor ve “Bu kıssadan bir gün çok başarılı bir Hollywood sineması senaryosu çıkabilir” diyordu.
AJAN MI DEĞİL Mİ MUHAKKAK DEĞİL AMA…
Hvaldimir’in başına gelenler, bir küme etraf gönüllüsünün OneWhale isimli kâr emeli gütmeyen kuruluşu hayata geçirmesine de vesile oldu. Dört yıldır Hvaldimir’in hareketlerini takip eden OneWhale’in lideri Rich German, National Geographic’e yaptığı açıklamada, “Hvaldimir’in bir vakitler üstlendiği misyonun ne olduğu bilinmese de bugün karşı karşıya olduğu hayati tehlike gerçek” diye konuştu.
Zira Hvaldimir’in insanlara yakın davranması sempatik olsa da bu etkileşimler esnasında karşı karşıya kaldığı riskler de hayli önemli. İnsanların ağır olduğu bölgelerde Hvaldimir kendisine çarpabilecek teknelerin açacağı sebep olacağı yaralanmalarla, balıkçıların olta iğneleriyle ve öteki tehlikelerle burun buruna yaşıyor.
YILLARDIR NE EŞİ VAR NE ARKADAŞI
Bir öteki tasa verici durum da Hvaldimir’in suyun yüzeyinde saatler boyunca hiç kıpırdamadan yatıyor olması. Bu yatışların Hvaldimir’in yalnızlığıyla başa çıkmak için geliştirdiği bir strateji olabileceği düşünülüyor.
Zira beyaz balinalar olağanda sürü halinde yaşayıp dolaşıyor ve bu nedenle en toplumsal hayvanlar ortasında birinci sıralarda yer alıyor. Lakin Hvaldimir yalnızca beşerlerle sosyalleşebiliyor. Bu da onu insan davranışlarına tehlikeli seviyede bağımlı hale getiriyor.
AÇLIK VE TEKNELER EN BÜYÜK İKİ TEHLİKE
Aşağı üst 4 yıldır dünyanın en kuzeydeki yerleşimlerinden olan Hammerfest kıyılarında vakit geçiren Hvaldimir, kısa mühlet evvel birdenbire hareketlendi. Önce güneye, Oslo’nun işlek sularına gerçek inen balina hakkında, Norveçli yetkililer vatandaşlara uzak durma davetinde bulundu. Hvaldimir bu sayede tekrar manşetlere taşındı.
Diğer yandan seyahatine devam eden Hvaldimir, İsveç karasularına kadar gitti. German, “Hiç durmadan devam etti” diye konuştu.
Hvaldimir’in neden güneye indiği ya da neden ani bir U dönüşüyle tekrar Norveç sularına girdiği aşikâr değil. Kendisine bir eş ya da daha fazla besin arıyor olması kelam konusu. Her ne olursa olsun, bu seyahatler Hvaldimir’in karşı karşıya olduğu tehlikeleri artırıyor. Zira şu an bulunduğu sularda alışkın olduğundan daha az somon ve daha fazla tekne var.
EMEKLİLİĞİNİ ÖZEL BARINAKTA GEÇİREBİLİR
OneWhale rastgele bir olumsuzluğu önlemek ismine İsveç ve Norveç hükümetlerinin de dayanağıyla Hvaldimir’i izlemeye devam ediyor. Emel Hvaldimir’in daha inançlı ve balığın daha fazla olduğu denizlere yanlışsız yüzmesini sağlamak ve sebebi anlaşılamayan bu seyahatte başına bir şey gelmesine pürüz olmak.
Bu bağlamda Hammerfest’teki fiyortlardan birinde daha evvel gibisi görülmemiş bir balina barınağı oluşturulması planlanıyor.
Hvaldimir’in yanı sıra öteki tutsaklıktan kurtulmuş balinalara da konut sahipliği yapması planlanan bu sığınak bir rehabilitasyon merkezi görevi görecek. German, projeyle ilgili, “Her şey hazır” sözlerini kullandı.
“Hvaldimir’in ajanlık mesleği, balıklarla dolu bir fiyortta emeklilikle mi noktalanacak?” sorusunun karşılığını vakit verecek. Lakin German Hvaldimir’in öyküsünün çatışmaya ve etraf muhafazanın değerine dair değerli şeyler söylediğini belirtti ve ekledi:
“Okyanuslar uçsuz bucaksız lakin Hvaldimir ismiyle sanıyla tanınıyor. Bu artık bir balinanın kıssası olmaktan çıktı ve insanın şefkatinin öyküsü haline geldi.”
Hvaldimir, pek çok kişinin aklına 90’larda fenomen olan Beyaz Balina Aydın’ı getiriyor. Ocak 1992’de Sinop’un Gerze ilçesi açıklarında görülen Aydın, bir anda Türkiye’nin sevgilisi haline gelmişti. Soğuk sularda yaşayan bu tıbbın Karadeniz’e nasıl geldiği merak ediliyor, sempatikliği ve beşere alışkın hali dikkat çekiyordu. İlerleyen devirde Aydın’ın Sivastopol yakınlarındaki Rusya Bilimler Akademisi’nden kaçtığı ortaya çıkmıştı.
Hvaldimir, pek çok kişinin aklına 90’larda fenomen olan Beyaz Balina Aydın’ı getiriyor. Ocak 1992’de Sinop’un Gerze ilçesi açıklarında görülen Aydın, bir anda Türkiye’nin sevgilisi haline gelmişti. Soğuk sularda yaşayan bu çeşidin Karadeniz’e nasıl geldiği merak ediliyor, sempatikliği ve beşere alışkın hali dikkat çekiyordu. İlerleyen periyotta Aydın’ın Sivastopol yakınlarındaki Rusya Bilimler Akademisi’nden kaçtığı ortaya çıkmıştı.
National Geographic’in “The strange saga of Hvaldimir the ‘Russian spy whale’” başlıklı haberinden derlenmiştir.
