Ukrayna işgali boyunca savaşan taraflar ortasında varılan en kıymetli mutabakat olan tahıl koridorunda “şimdilik” sona gelindi. Dün, mutabakatın müddetinin dolmasına saatler kala Kremlin Sarayı’ndan yapılan açıklamada, dün itibariyle yeni bir uzatma olmayacağı iletisi verildi. Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, tahıl muahedesine iştiraklerini askıya aldıklarını bildirirken, Rus tarım eserleriyle ilgili kaidelerin yerine getirilmesi halinde “derhal geri döneceklerini” de ekledi. Peskov, “Anlaşma bugün fiili olarak sona erdi” dedi.
ZELENSKİ MEYDAN OKUDU
Birleşmiş Milletler (BM) ve Türkiye tahıl koridorunda üçüncü uzatma için haftalardır uğraşıyordu. İstanbul Boğazı’ndan kendi tarım eserlerinin de geçirilmesini isteyen Moskova aksi takdirde uygulamayı sonlandırma tehdidinde bulunuyordu. Peskov’un açıklaması sonrası Rus haber ajansları, Türkiye, Ukrayna ve BM’nin resmen bilgilendirildiğini aktardı. Öte yandan Ukrayna başkanı Volodimir Zelenski, Moskova’ya meydan okudu. “Korkmuyoruz. Şirketler de hazır olduklarını söylediler” diyerek Rusya olmadan tahıl sevkıyatını sürdürmeye hazırlandıklarını kaydetti. Zelenski ayrıyeten Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ve BM Genel Sekreteri Antonio Guterres’e bir mektup yazarak tahıl muahedesini Rusya’sız üçlü formatta sürdürme teklifinde bulunduğunu söyledi.
RUSYA NE İSTİYOR
Ukrayna ve Rusya ile farklı ayrı yapılan muahedeler Ukrayna tarım eserlerinin yanı sıra Rus tahılı ve gübre eserlerinin de dış pazara açılmasını öngörüyordu. Teknik olarak Rus tarım eserleri Batı yaptırımlarından muaf. Lakin bu eserlerin satışı için para transferlerinin yapılacağı Rus bankaları ile kargoyu taşıyacak Rus gemileri yaptırımların maksadında. Şu ana kadar sorunu çözecek bir formül geliştirilemedi. Öte yandan Dışişleri Bakanı Hakan Fidan dün Antonio Guterres ile tahıl mutabakatındaki gelişmeleri telefonda görüştü.
32.8 TON TAHIL TAŞINDI
– Tahıl koridoru mutabakatı, Türkiye ve BM arabuluculuğunda 27 Temmuz 2022’de imzalanmış, İstanbul’da ortak uyum merkezi oluşturulmuştu.
– Muahede başlangıçta, işgal öncesi hasat edilen lakin Ukrayna depolarında mahsur kalan 20 milyon ton besinin, buna acil muhtaçlık duyan Kuzey Afrika ve Ortadoğu ülkelerine sevkıyatını hedefliyordu.
– Mutabakat gereği Ukrayna’nın Odessa, Çernomorsk ve Yuzhne limanlarından gelen eserler İstanbul Boğazı’nda; BM, Türkiye, Rusya ve Ukrayna’dan heyetlerin şahsen gemiye çıkarak yaptığı kontrollere tabi tutuluyordu.
– Birinci başta 120 gün müddetle yapılan muahede evvel 19 Kasım 2022’de, akabinde 19 Mart 2023’te uzatılmıştı.
– Birinci imzanın atılmasından beri geçen 355 günde 1004 gemi toplam 1144 sefer yaptı. İstanbul Boğazı’ndan 32.8 milyon ton tahıl taşındı.
– Bunların yüzde 51’ini mısır, yüzde 27’sini buğday oluşturdu. Mutabakatın en büyük yararlanıcıları sırasıyla Çin, İspanya ve Türkiye oldu.
– Ukrayna Tarım Bakanlığı açıklamasına nazaran, Türkiye aldığı besinin büyük kısmını işleyerek üçüncü ülkelere sattı.
BÜYÜK REAKSİYON ÇEKTİ
– AB Komitesi Lideri Ursula von der Leyen, “bencil ve kötü” dediği kararı kınadı.
– BM Genel Sekreteri Antonio Guterres Rusya’nın kararının “her yerde gereksinim sahibi insanlara darbe vuracağını” söyledi.
– NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg de Rusya’nın “Türkiye ve BM’nin uğraşlarına rağmen” tahıl muahedesinden tek taraflı çıkmasını kınadı.
– ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Rusya’nın adımını “vicdansızlık” olarak nitelendirirken, “gıda güvenliğinin riske atılması ve ortaya çıkacak enflasyonun sorumluluğunun Rusya’da olacağını” söyledi.
