William Shakespeare’in 1609’da yayınlanan ‘soneler’ yapıtı son basılı yapıtıdır. İngiliz oyun müellifi ve şair olan Shakespeare 154 adet soneyi ömrünün çeşitli vakitlerinde yazmıştır. Biz bugün en çok bilinen 66 Soneyi okuyalım isterim. Sone, batı edebiyatında kullanılan iki dörtlük ve iki üçlükten oluşan 14 dizelik bir nazım tipidir ve devrik cümlelerden oluşur.
Can Yücel’in çevirisiyle 66.soneyi okuduktan sonra içimizde sustuklarımız tahminen lisana gelir. Yücel bu soneyi çevirirken güya tekrar yazmış üzeredir. Eleştirmen, muharrir Memet Fuat da Yücel’in çevirisi için şunları söyler; ‘Açıkça görülüyor ki, Can Yücel en yakın olduğu vakit bile Shakespeare’in dediğini demiyor; lakin en uzak olduğu vakit bile onun anlattığını anlatıyor.’ Aslında bu çeviride, ‘sözlük tercümesi’ yerine ‘anlam tercümesi’ vardır demek en yanlışsız tespit olsa gerek.
Vazgeçtim bu dünyadan tek vefat paklar beni,
Değmez bu yangın yeri, avuç açmaya değmez.
Değil mi ki çiğnenmiş inancın en seçkini,
Değil mi ki fakirler memnunluktan habersiz,
Değil mi ki ayaklar altında insan onuru,
O kız oğlan kız fazilet dağlara kaldırılmış,
Ezilmiş, hor görülmüş el emeği, göz parıltısı,
Ödlekler geçmiş başa, derken mertlik bozulmuş,
Değil mi ki kaygıdan lisanı bağlı sanatın,
Değil mi ki çılgınlık sahip çıkmış nizama,
Doğruya hakikat derken eğriye çıkmış ismin,
Değil mi ki berbatlar kadı olmuş Yemen’ e
Vazgeçtim bu dünyadan, dünyamdan geçtim lakin,
Seni yalnız komak var, o koyuyor adama.
Bu dizeler 400 yıl evvelce bugüne gelip kalbimizden bizi yakalıyorsa müellifin hünerini mi alkışlamalıyız, insanlık olarak akılsızlığımıza mı dövünmeliyiz, karar sizin.
Yarın bir sefer daha sandıklara gidip oy kullanacağız. Sandıktan çıkan sonuçları anlamak için her daim işçiden yana umut dolu olan ancak en büyük eleştirisini ‘Akrep Gibisin’ şiiriyle işçiye yapan Nazım Hikmet Ran’ı da unutmayalım. Yolumuz aydınlık olsun.
Akrep üzeresin kardeşim,
Korkak bir karanlık içindesin akrep üzere.
Serçe üzeresin kardeşim, serçenin telaşı içindesin.
Midye üzeresin kardeşim, midye üzere kapalı, rahat.
Ve sönmüş bir yanardağ ağzı üzere müthişsin, kardeşim.
Bir değil, beş değil, yüz milyonlarlasın maalesef.
Koyun üzeresin kardeşim,
Gocuklu celep kaldırınca sopasını sürüye katılıverirsin hemen
Ve âdeta mağrur, koşarsın salhaneye.
Dünyanın en tuhaf mahlûkusun yani,
Hani şu derya içre olup deryayı bilmiyen balıktan da tuhaf.
Ve bu dünyada, bu zulüm senin sayende.
Ve açsak, yorgunsak, alkan içindeysek eğer
Ve hâlâ şarabımızı vermek için üzüm üzere eziliyorsak
kabahat senin, — demeğe de dilim varmıyor ancak —
kabahatin birçok senin, canım kardeşim!
Haluk Bilginer’den 66 Sone
Almanya’nın en kıymetli tiyatrolarından birisi olan Berliner Ensemble’da, Robert Wilson tarafından 2011 yılında postdramatik sahnelenmiştir.
Ezginin Günlüğü Kümesi ‘Vazgeçtim’ ismiyle 66.soneyi müziğe uyarlaması
