Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı Dış Ticaret Bilgileri temel alınarak hazırlanan TGDF Dijital Data Paneli’ne nazaran, bu yılın birinci 6 ayında tarım, besin ve içecek kesimi geçen yılın tıpkı devrine nazaran, yüzde 1,04 artışla 12,23 milyar ihracat ve yüzde 19,71 artışla 12,46 milyar dolar ithalat yaptı.
Özel Ticaret Sistemi (ÖTS) çerçevesinde yayınlanan Dış Ticaret Verileri’ne nazaran, Haziran 2023 itibariyle aylık temelde ise ihracat geçen yıl tıpkı periyoda kıyasla yüzde 14,73 düşüşle 1,82 milyar dolara, ithalat da yüzde 8,11 azalarak 1,64 milyar dolara geriledi.
YILIN BİRİNCİ 6 AYINDA DIŞ TİCARET İSTİKRARI AÇIK VERDİ
Bu yılın birinci 6 ayında tarım, besin ve içecek bölümü dış ticaret açığı verdi. Geçen yılın birinci 6 ayında bölümde Dış Ticaret İstikrarı 1,7 milyar dolar fazla verirken, bu yıl birebir periyotta yüzde 113,41 düşüşle 230 milyon dolar açık verdi. Dalda Mayıs ayında da Dış Ticaret İstikrarı, 390 milyon dolar açık vermişti. Böylelikle kesim iki ay üst üste dış ticaret açığı vermiş oldu.
Bu yılın birinci yarısında ünite ihracat bedeli geçen yıl tıpkı periyoda kıyasla, yüzde 13,66 yükselişle, 1.325 dolar/ton oldu. İthalat ünite pahası ise geçen yıl tıpkı devirle karşılaştırıldığında yüzde 12,85 düşüşle, 601 dolar/ton oldu.
DIŞ TİCARETTE ÖNE ÇIKAN ESERLER
2023 yılının birinci 6 ayında ihracatta öne çıkan eserlerde birinci sırayı 683,4 milyon dolar ile un aldı. Bu eseri 493,6 milyon dolar ile rafine ayçiçeği yağı ve 456,4 milyon dolar ile fındık içi izledi. Bu eserler, Haziran ayı itibariyle toplam ihracatın yaklaşık yüzde 13,3’ünü oluşturdu.
Aynı periyotta ithalatta ise en fazla ithal edilen eser 2 milyar 303 milyon dolar ile buğday oldu. Buğdaydan sonra sırayı 1 milyar 83 milyon dolar ile soya fasulyesi ve 917 milyon dolar ile ham ayçiçeği yağı aldı. Bu 3 eser, toplam ithalatın yüzde 34,5’ini oluşturdu.
Aylık temelde değerlendirildiğinde, Haziran ayında ihracatta öne çıkan eserlerde birinci sırayı 112 milyon dolar ile buğday unu aldı. Bu eseri, 95,7 milyon dolarla kiraz ve 74,2 milyon dolarla makarna izledi. Bu ayda kiraz ihracatı, rafine ayçiçeği yağının yerini alarak ikinci sıraya yerleşti. Birebir devirde, en fazla ithal edilen eserler ise 260,2 milyon dolar ile buğday, 190.5 milyon dolar ile soya fasulyesi ve 78,1 milyon dolar ile ham ayçiçeği yağı olarak sıralandı.
İTHALATTA RUSYA VE UKRAYNA BİRİNCİ SIRADA YER ALDI
Yılın birinci yarısında yapılan ithalatta birinci sırayı, 2 milyar 303 milyon dolar ile buğday aldı. Rusya ve Ukrayna, buğdayın en fazla ithal edildiği birinci iki ülke olmaya devam etti. Bu periyotta, Rusya’dan 1 milyar 654 milyon dolar ve Ukrayna’dan 607,8 milyon dolar meblağında buğday ithalatı yapıldı. Bu iki ülkenin toplam buğday ithalatındaki hissesi yaklaşık yüzde 98’i buldu.
Aylık temelde değerlendirildiğinde ise Haziran ayındaki 260,2 milyon dolarlık buğday ithalatının 201,7 milyon doları; yani yüzde 77,5’i Rusya’dan yapıldı. Rusya’yı, 55 milyon dolar ile Ukrayna (yüzde 21,1) ve 1,4 milyon dolar ile Moldova (yüzde 0,5) takip etti.
İthalatta yılın birinci yarısında buğdaydan sonra 1 milyar 83 milyon dolar meblağında soya fasulyesi ve 917 milyon dolar fiyatında ham ayçiçeği yağı ithal edildi. Soya fasulyesi ithalinde birinci sırayı 578,9 milyon dolar ile Brezilya alırken, bu ülkeyi Ukrayna (373 milyon dolar) ve ABD (116,1 milyon dolar) izledi. Ayçiçeği yağında ise sıralama 572,1 milyon dolar ile Ukrayna, 329,4 milyon dolar ile Rusya ve 14,7 milyon dolar ile Bulgaristan halinde oldu.
Türkiye’nin ithalatında birinci 3 sırada yer alan 3 eserde ithalatın büyük kısmının Rusya ve Ukrayna’dan yapılmasına devam edildi.
EN FAZLA İHRACAT VE İTHALAT YAPAN DALLAR
Yılın birinci yarısına ilişkin dış ticaret dataları dallara nazaran incelendiğinde; en fazla ihracatın 1 milyar 353 milyon dolar ile Şeker ve Şekerli Mamuller kesiminde yapıldığı görüldü. Bu dalı sırasıyla Bitkisel Yağ kesimi (1 milyar 279 milyon dolar), Yaş Meyve dalı (989 milyon dolar), Sert Kabuklu Meyveler kesimi (892 milyon dolar) ve Balıkçılık ve Su Eserleri (807 milyon dolar) dalı takip etti.
Şeker ve Şekerli Mamuller dalının toplam ihracat içindeki hissesi yüzde 12,98, Bitkisel Yağ bölümünün yüzde 12,27, Yaş Meyve bölümünün yüzde 9,49, Sert Kabuklu Meyveler dalının yüzde 8,55 ve Balıkçılık ve Su Eserleri bölümünün yüzde 7,74 oldu. Böylelikle, bu beş bölümün toplam ihracattaki hissesi yüzde 43,5’i buldu. Tekrar tıpkı periyotta en fazla ithalat 3 milyar 274 milyon dolar ile Hayvan Yemi dalında yapıldı. Bu kesimin akabinde en fazla ithalat yapan bölümler, Un (2 milyar 475 milyon dolar), Bitkisel Yağ (2 milyar 216 milyon dolar), Bakliyat (498 milyon dolar) ve Kakao ve Çikolata (431 milyon dolar) dalları olarak sıralandı. Hayvan Yemi dalının toplam ithalat içindeki hissesi yüzde 30,33, Un dalının yüzde 22,93, Bitkisel Yağ dalının yüzde 20,53, Bakliyat dalının yüzde 4,62 ve Kakao ve Çikolata bölümünün yüzde 3,99 oldu. Bu periyotta toplam ithalatın yüzde 71,3’ü bu 5 kesim tarafından yapıldı.
İHRACATIN ARTTIĞI VE AZALDIĞI DALLAR
Bu yılın birinci yarısında geçen yıl tıpkı periyoda kıyasla ihracatı paha olarak en fazla artan dalların başında 260 milyon dolar ile (yüzde 25,55 artış) Bitkisel Yağ dalı geldi. Bu bölümü, 158 milyon dolar ile (yüzde 13,2 artış) Şeker ve Şekerli Mamuller kesimi, 144 milyon dolar ile Zerzevat bölümü (yüzde 28,02 artış), 80 milyon dolar Tohumculuk bölümü (yüzde 60,44 artış) ve 75 milyon dolar ile (yüzde 10,02 artış) Balıkçılık ve Su Eserleri dalı izledi.
Söz konusu devirde ihracatı bedel olarak en fazla düşen dal, 198 milyon dolar ile (yüzde 52,98 düşüş) Süt ve Süt Eserleri oldu. Ayrıyeten Beyaz Et kesimi 177 milyon dolar (yüzde 36,06 düşüş), Hayvan Yemi dalı 63 milyon dolar (yüzde 15,91 düşüş), Salça ve Konserve kesimi 58 milyon dolar (yüzde 13,22 düşüş) ve Sert Kabuklu Meyveler bölümü 46 milyon dolar (yüzde 4,92 düşüş) geriledi.
Bu yılın birinci 6 ayında geçen yıl tıpkı periyoda nazaran, ithalatı bedel olarak en fazla artan kesim 676 milyon dolar ile (yüzde 37,6 artış) Un kesimi oldu. Canlı Hayvan Ticareti kesimi 303 milyon dolar (yüzde 411 artış), Bakliyat dalı 251 milyon dolar (yüzde 101,1 artış), Bitkisel Yağ kesimi 232 milyon dolar (yüzde 11,7 artış) ve Pirinç Değirmenciliği bölümü de 200 milyon dolar (yüzde 1.150 artış) ile ithalatı bedel olarak en fazla artan bölümler olarak sıralandı.
Bu periyotta ithalatı en çok düşen kesimler ise 11 milyon dolar ile (yüzde 36,1 düşüş) Yumurtacılık dalı ve yeniden 11 milyon dolar ile Kuru Meyve/Sebze kesimi (yüzde 36 düşüş) oldu.
DIŞ TİCARETTE ÖNE ÇIKAN ÜLKELER
Yılın birinci yarısında dış ticaret dataları ülke bazında değerlendirildiğinde; en fazla ihracat yapılan ülke 1 milyar 395 milyon dolar ile Irak oldu. Irak’tan sonra en fazla ihracat, 889 milyon dolar ile Almanya’ya, 884 milyon dolar ile Rusya’ya, 825 milyon dolar ile ABD’ye ve 401 milyon dolar ile İtalya’ya yapıldı. Yılın birinci yarısında, bu 5 ülkeye yapılan ihracat toplam ihracatın yüzde 35,9’unu oluşturdu. Birebir devirde ülke bazında ithalat en fazla 3 milyar 338 milyon dolar ile Rusya’dan yapıldı. Bu ülkeyi, 2 milyar 79 milyon dolar ile Ukrayna, 961 milyon dolar ile Brezilya, 542 milyon dolar ile ABD ve 527 milyon dolar ile Malezya izledi. Bu 5 ülkeden yapılan ithalat, toplam ithalatın yüzde 59,7’sini oluşturdu.
Türkiye’nin en fazla ithalat yaptığı birinci 2 ülke sıralamasında Rusya ve Ukrayna yerlerini korudu. Bu 2 ülkeden yapılan ithalat, toplam ithalatın yüzde 43,4’üne denk düştü. Türkiye, Irak’a en fazla un, dondurulmuş tavuk eti, kırmızı mercimek; Almanya’ya fındık içi, ambalajlı fındık, kiraz, Rusya’ya ise alabalık, mandalina ve tohumluk ayçiçeği ihraç etti. Türkiye tıpkı periyotta Rusya’dan buğday, dane mısır, ham ayçiçeği; Ukrayna’dan buğday, ham ayçiçeği yağı, soya fasulyesi ve Brezilya’dan ise soya fasulyesi, kahve ve sığır ithal etti.
TGDF İdare Heyeti Lideri Demir Şarman, yaptığı değerlendirmede, Türk iktisadının birinci 6 ayda şiddetli bir periyottan geçtiğini söyledi. Şarman, global besin fiyatlarındaki belirsizlikler, global tedarik zincirindeki aksamalar ile kurlarındaki belirsizliklerin yanı sıra enflasyonist ortamın, kesimin fiyatlama siyasetleri ve yurt dışı pazarlardaki rekabetçiliğini olumsuz etkilediğini de vurguladı.
Yılın birinci 6 ayında tarım, besin ve içecek dalının ihracatının geçen yıl tıpkı periyottaki düzeyini korurken, ithalatının ise geçen yıl tıpkı periyoda kıyasla daha fazla arttığını kaydeden Şarman, bu yılın başından itibaren dalda, ihracatın yavaşlamaya başlaması ithalatın ise artması yüzünden dış ticaret fazlasının giderek daraldığına dikkat çekti. Dış Ticaret Dengesi’nin Mayıs ayından sonra Haziran ayında da açık verdiğini kaydeden Şarman, “Küresel piyasadaki şartların da tesiriyle ihracatımız daralıyor. İhracatta daha yeterli bir noktaya gelebilmek, yatırım ortamının öngörülebilirliği ve istikrar sağlayıcı önlemler önemli” diye konuştu.
Şarman, iş dünyası olarak, ekonomik önlemler ve uygulanan rasyonel siyasetler ile öngörülebilir, istikrarlı ve itimat veren bir piyasa ortamının oluşmasını beklediklerinin altını çizdi. Şarman, şöyle devam etti: “Enflasyon başta olmak üzere, yapısal birtakım sıkıntılarımızı süratle aşarak, global iktisattan aldığımız hissesi nasıl artırabileceğimizi, dünya piyasalarındaki fırsatları nasıl yakalayabileceğimizi ve büyümeyi nasıl artırabileceğimizi düşünmeliyiz. Hükümetin ve iktisat idaresinin ihracatı desteklemek konusundaki yeni adımlarının tesirli olması, iş dünyasının finansmana erişim probleminin çözülmesi, rasyonel, verimlilik, sürdürülebilirlik üzere ana eksenlerde yürütülecek siyasetlerle yılın ikinci 6 ayında belirlenen gayelerin tutturulabilmesini bekliyoruz. Bölümlerin beklentilerinin, taleplerinin dikkate alınması ve bu mevzuda teşebbüste bulunulması da bu süreçteki kıymetli ögelerden biri olacak.”
