Takvimler 1947 yılını gösterirken Peşaver’de doğup büyümüş olan Kundan isimli iki adamın yolu Delhi’de kesişti. Kundan ve Kundan, kısa mühlet içinde ortak oldu ve Moti Mahal ismini verdikleri restoranda Pencap bölgesi mutfağından yemekler sunmaya başladı.
İki Kundan’ın ailesi de kıssanın bu noktasına kadar aşağı üst birebir şeyleri anlatıyor. Lakin mevzu, bu restoranda doğup tüm dünyaya yayılan bir yemeğin tanımının kime ilişkin olduğuna gelince işler değişiyor. Çünkü iki aile de tereyağlı domates soslu tavuğu birinci pişirenin kendi dedeleri olduğu konusunda ısrarcı. O kadar ki ailelerden biri mevzuyu mahkemeye taşımış durumda.
Hintçe ismi murgh makhani olan, vakit zaman menülerde İngilizce butter chicken ismiyle karşımıza çıkan bu yemek için tavuk etleri baharatlar ve yoğurtla marine ediliyor. Öbür yanda yeniden bol baharatlı, tereyağlı koyu kıvamlı bir domates sosu hazırlanıyor. Marinasyondan alınan etler tandırda pişirilip dinlendirildikten sonra bu sosa ekleniyor. Biraz su ilavesiyle bir taşım daha kaynatılan yemek, pilavla ya da naan ekmeğiyle servis ediliyor.
Dünyanın neresine giderseniz gidin Hindistan’ın kuzeyine ilişkin yemekler servis eden restoranların menülerinde tereyağlı tavuğu bulmak mümkün.
Elbette bu kadar yaygın tüketilen bir yemeği tek bir kişinin icat ettiğini kanıtlamak hayli güç. Dahası üzerinden 70 yıldan fazla vakit geçmişken bu türlü bir uğraşın boşa olduğu da söylenebilir. En değerlisi de bir yemeğin birinci halinin en uygun hali olacağının da bir garantisi yok.
Ancak kelam konusu tereyağlı tavuk olduğunda mahkemenin kararı epeyce kıymetli. Çünkü birincisi, davacı taraf önemli bir tazminat talep ediyor. İkincisi de neredeyse çağdaş Hindistan’la yaşıt yaklaşık 80 yıllık bir restoranın mirası kelam konusu.
Moti Mahal’in tereyağlı tavuğu
2.752 SAYFALIK DAVA DOSYASI
Delhi Yüksek Mahkemesi’ne sunulan 2.752 sayfalık dava belgesinde, şikayetçi olan taraf Kundan Lal Gujral’in halihazırda Moti Mahal’i işletmekte olan ailesi. Davalı taraf ise bir vakitler Gujral’in ortağı olan Kundan Lal Jaggi’nin mirasçıları.
Jaggi’nin torunu, şu an Moti Mahal’e rakip bir restoranlar zinciri olan Daryaganj’ı işletiyor. Aile, tereyağlı tavuğun tanımını bulan kişinin dedeleri Kundan Lal Jaggi olduğunu öne sürüyor. Dava da tam olarak bu argümana karşı açılmış durumda.
Mahkemeye sunulan evraklara nazaran, şimdi buzdolaplarının yaygın olmadığı bir periyotta Kundan Lal Gujral, her gece artan tavuk tandırları nasıl değerlendireceğini düşünürken, domates, krema, tereyağı, baharatlar ve domatesin asidini kırmak için şeker kullanarak bu sosu pişirdi ve ortaya tereyağlı tavuk çıktı.
YOKSA YOKLUKTA TESADÜFEN Mİ BULUNDU?
Öte yandan Jaggi’nin torunu Raghav Jaggi, tereyağlı tavuk tanımını dedesinin tesadüfen geliştirdiğini argüman ediyor.
Jaggi’lerin anlatımına nazaran, bir akşam geç vakitte mutfakta stoklar neredeyse boşalmış, yalnızca birkaç modül tavuk tandır kalmıştı. O sırada restorana gelen kalabalık bir müşteri topluluğu Jaggi’den koyu bir sos yapmasını ve tavukları içine atmasını, böylelikle herkesin doyurucu bir yemek yiyebilmesini talep etti.
Elinde kalan materyallerle yönetim etmeye çalışan Jaggi, domates, tereyağı ve birkaç baharatı karıştırdıktan sonra evvelden pişirilmiş tavuk tandırları sosun içine attı. Hatta bu nedenle günümüzde dahi tavuklar önden tandırda pişiriliyor, sonra makhani (tereyağı) sosuna atılıyor.
Ne var ki Gujral ailesi bu açıklamayı inandırıcı bulmuyor. Mahkemeye sunulan dokümanlarda, “Tereyağlı tavuk sosunu ‘ayaküstü’ üretmek mümkün değildir” deniyor.
GUJRAL’LER 240.000 DOLAR TAZMİNAT İSTİYOR
Yemek, Jaggi ailesinin 2019 yılında kurduğu Daryaganj restoranlar zincirinin menüsünde “Orijinal 1947 Tereyağlı Tavuk” ismiyle yer alıyor.
Gujral’in torunu Monish Gujral, The New York Times’a yaptığı açıklamada, açtıkları davanın hedefinin Daryaganj’ın menüsünden bu yemeği kaldırtmak olduğunu belirtti. Gujral’ler ayrıyeten telif ihlali ve haksız rekabet suçlamalarıyla 240.000 dolar tazminat talep ediyor.
Dava belgesinde tereyağlı tavuğun yanı sıra mercimekle yapılan bir yemek olan kısım makhani de yer alıyor.
Delhi’nin güneyinde bulunan restoranında açıklamalarda bulunan Monish Gujral, “Tavuk tandırı, tereyağlı tavuğu ve kol makhani’yi dedemin icat ettiği tarihi kayıtlara geçmiştir. Dedem yıllar içinde bunun için pek çok ödül aldı, röportajlar verdi. Jaggi ailesinin üyeleri de o esnada oradaydı. Neden seslerini çıkarmamışlar? Neden ‘Bunda bizim de hissemiz var?’ dememişler” tabirlerini kullandı.
Daryaganj’ın domates sosunun kıvamı daha farklı
MÜDAVİMLERİ YILLARDIR MOTİ MAHAL’DEN VAZGEÇEMİYOR
Başlangıçta Moti Mahal, Eski Delhi’de bulunan bir açık hava restoranıydı. Konuklar yerin mütevazı mutfağını ziyaret edebiliyor yemeklerini pişerken görebiliyordu. Bölgedeki esnaf ortasında o günleri hatırlayan ve anlatan pek çok kişi bulunuyor.
70’lerde lüks bir alışveriş merkezinin taban katına yerleşen restoran kısa müddet evvel bir üst kata taşındı. Bugün yemek için eski adrese giden müşteriler, oklarla üst kata yönlendiriliyor.
Restorana gelenleri Kundan Lal Gujral’in fotoğrafı ve “tavuk tandır, tereyağlı tavuk ve kısım makhani’nin mucidi” kelamları karşılıyor. Yerin iç duvarları da Gujral’in tanınmış siyasetçiler ve Bollywood yıldızlarıyla çekilmiş fotoğraflarıyla dolu.
Müşterilerin birçoğu, yıllardır birebir lezzetlerin keyfini çıkaran müdavimler.
Aradan geçen 77 yılda yemeklerin kimilerinin lezzetleri ister istemez değişmiş durumda. Çünkü birkaç yıl evvel etraf kirliliğini tedbire maksadıyla kömürle çalışan toprak fırınların kullanımı yasaklandı. Tavuk tandır artık gazlı çelik fırınlarda pişiyor. Bu da yemeğin tadını değiştiren bir etken.
O müdavimlerden biri 80 yaşındaki Raksha Bahl. Evlilik yıldönümünde, yıllar evvel kaybettiği eşinin anısını yaşatmak için oğluyla Moti Mahal’e gelen Bahl, “Komşu eyalette yaşasak da kutlamalar için kilometrelerce yol gelir burada yemek yerdik” diye konuştu. Bahl, tavuklar artık kömür ateşinde pişmediği için yemeğin lezzetinin eskisi üzere olmadığını da belirtti.
Bahl’in oğlu Pawan da “Pencaplılar tereyağlı tavuk yediklerinde kendilerini güzel hissederler. Bence en uygun tereyağlı tavuğu Moti Mahal yapıyor” dedi.
TARİFİ KİMİN BULDUĞU KİMİ MÜŞTERİLERİN UMURUNDA DEĞİL
Diğer yandan Raghav Jaggi, Daryaganj’ı 2018 yılında dedesi öldükten kısa bir müddet sonra açtı. Bu restoranın ambiyansı Moti Mahal’den epeyce farklı. Moti Mahal’in salaş ve klâsik havasına rağmen Daryajang çok daha çağdaş ve şık bir restoran.
Bununla birlikte Daryaganj’ın reklamlarında da Dede Jaggi’nin ünlülerle çekilmiş fotoğraflarının yanı sıra “tereyağlı tavuğun ve kısım makhani’nin yaratıcılarından” sözleri dikkat çekiyor.
Daryaganj’ın menüsünde 1947’de geliştirilen özel tarifle yapıldığı belirtilen Yepyeni 1947 Tereyağlı Tavuk yemeğinin yanı sıra Bugünün Tereyağlı Tavuğu da bulunuyor. 1947’de çağdaş mutfak araçları bulunmadığından, birinci yemeğin sosu daha taneli, ikinci yemek ise daha pürüzsüz bir sosa sahip.
22 yaşındaki reklamcı Mishika Verma, orjinal versiyonu daha çok beğendiğini belirterek, “Buranınkini Moti Mahal’e tercih ediyorum zira daha gerçek. Diğer yerlerde yediklerimiz çok daha kremalı ve ağır oluyor” dedi.
Tarifin sahibinin kendisini ilgilendirmediğini de kelamlarına ekleyen Verma, “Bu argümanlar onlar için kıymetli olabilir, bunu anlıyorum. Ancak nihayetinde ben buraya lezzeti için geliyorum” diye konuştu.
The New York Times’ın “Who Created Butter Chicken? India’s Great Curry Clash.” başlıklı haberinden derlenmiştir.
