Ama tıpkı vakitte çığır açan teknolojik gelişmelere de tanıklık ettik. İşte 2023 yılına iz bırakan birtakım başlıklar…
YILIN OLAYI: PRİGOJİN’İN İSYANI
– Ukrayna’da ön cephede savaşan Rus paralı ordusu Wagner’in işvereni Yevgeni Prigojin, Moskova’ya karşı memnuniyetsizliğini 23 Haziran’da bir isyanla gösterdi. Wagner birlikleri Moskova’ya varmak üzereyken ortaya Belarus girdi, isyancılar durdu. Rus başkanı Putin, Prigojin’i hain ilan etti. Dünya Putin’in bu başkaldırıyı karşılıksız bırakmayacağına emindi. Gerçekten Prigojin tam 2 ay sonra, 23 Ağustos’ta özel jetinin düşmesiyle öldü.
YILIN DAVASI: TRUMP MAHKEMELERDE
– 2023 eski ABD Lideri Donald Trump için bir epey çalkantılı geçti. 2024’ye tekrar başkanlık yarışına gireceğini duyuran Trump, yargılandığı 4 farklı davayla tarihe “sabıka fotoğrafı çektiren birinci ABD başkanı” olarak geçti. Eski Başkan’ın mahkeme ziyaretleri mart ayında bir porno yıldızına sus hissesi ödediği savıyla açılan davayla başladı. Akabinde Florida’daki konutunda bilinmeyen devlet dokümanlarını saklamakla suçlandı. Bunu 6 Ocak Kongre baskınını kışkırttığı tezleriyle açılan davalar izledi. Suçlamaları “cadı avı” olarak nitelendiren Trump’ın adaylığı, Colorado yüksek mahkemesinin eyalette ön seçimlere girmesine yasak getirmesiyle tartışmalı hale geldi.
YILIN DENSİZLİĞİ: KURAN YAKMA
-2022’de Danimarkalı İslam düşmanı siyasetçi Rasmus Paludan’la başlayan Kuran yakma provokasyonları, 2023’te tüm dünyanın reaksiyonunu çeken peş peşe hücumlara dönüştü. İsveç’te taşayan Irak asıllı Salman Monika, Stockholm Türkiye büyükelçiliği önü de dahil sene içinde tekraren Kuran yakma aksiyonu gerçekleştirerek Müslüman âleminin yansısını çekti. Momika’nın provokasyonları, Türkiye’nin NATO üyeliğini onaylamasını bekleyen İsveç’i sıkıntı durumda bıraktı. Stockholm hareketi durdurmak için yasa değişikliğini tartıştı. Avrupa’da yükselen çok sağ ile birlikte İslami kıymetlere hücumlar artıyor.
YILIN PARLAYANI: YAPAY ZEKÂ
– 2023 yılı tahminen de gelmiş geçmiş ‘en zeki’ yıl olarak isimlendirilebilir. Çünkü şu ana kadarki en fazla yapay zekâ uygulaması bu yıl ortaya çıktı. Grafik düzenlemeden metin yazmaya, fotoğraf manipülasyon uygulamalarından sohbet robotlarına kadar birçok yapay zekâ aracı bu yıl kullanıcılarla buluştu. Lakin bilhassa biri vardı ki tüm uygulamaları gerisinde bırakarak yılın gündemine oturdu: ChatGPT. Uygulamayla hastasını muayane eden hekim, müzik kelamlarını yazdıran müzikçi, ödevini yaptıran öğrenci, daha kaçları… ABD merkezli OpenAI şirketinin ChatGPT yapay zeka uygulaması piyasaya sürüldüğü tarihten 2 ay sonra 100 milyon kullanıcıyı aştı.
YILIN HAYAL KIRIKLIĞI: UKRAYNA’NIN KARŞI SALDIRISI
-Şubat ayında Rus işgalinin yıldönümünde konuşan Ukrayna başkanı Volodimir Zelenski, 2023’ün kendileri için “zafer yılı” olacağını söylemişti. Gerçekten savaşın birinci yılını atlatan Kiev idaresi, Batılı ülkelerin de yardımıyla Rus ordusuna karşı hücum hazırlıklarına başladı. Haziranda Ukrayna güçleri doğu ve güney cephelerinde hücuma geçti. Lakin işler umulduğu üzere gitmedi. Aylar boyunca cephede cephede çok az ilerleme sağlayan Ukrayna ordusu çok fazla asker kaybetti. Kiev, başarısızlığın sebebi olarak Batı’nın silah yardımlarında gecikmesini işaret ederken, ABD’li savunma yetkilileri ise Ukrayna’nın Pentagon’un alanla ilgili tekliflerine kulak tıkadığı görüşünde.
YILA DAMGASINI VURAN: İKLİM KRİZİ
– Dünya Meteoroloji Örgütü’ne nazaran “gelmiş geçmiş en sıcak yıl” olarak kayıtlara geçen 2023’te, iklim krizinin yıkıcı tesirlerini yakından deneyim ettik. Temmuzda komşu Yunanistan, orman yangınları nedeniyle adeta cehennemi yaşadı. İtalya, İspanya, Kanada, Avustralya, Kazakistan, Cezayir de orman yangınlarıyla uğraş eden ülkeler ortasında yer aldı. Libya’nın doğusunu 10 Eylül’de “Daniel Fırtınası” vurdu, sel sularına dayanamayıp çöken 2 baraj, Derne kentinde en az 11 bin 300 kişinin hayatını aldı. Ağustosta ise ABD’nin Hawaii eyaletinde çıkan ve 3 gün süren orman yangınında 100 kişi hayatını kaybetti.
YILIN YAKINLAŞMASI: ANKARA-ATİNA
– 2019’dan bu yana gergin bir devir geçiren Türk-Yunan bağlantıları, 6 Şubat sarsıntılarından sonra Yunanistan’ın Türkiye’ye yaptığı insani yardımların akabinde yumuşama periyoduna girdi. Kahramanmaraş merkezli sarsıntıların akabinde o periyot Dışişleri Bakanı olan Nikos Dendias’ın Hatay’ı ziyaret etmesi de iki ülke ortasındaki buzların erimesine katkı sağladı. Atina-Ankara çizgisinde ağırlaşan diplomatik temaslar, eylül ayındaki doruklarla taçlandı. Dışişleri ve savunma bakanları ortasındaki toplantıların akabinde, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 6 yıl ortadan sonra Atina’ya yaptığı ziyaretle Yunanistan ile bağlantılarda yeni bir sayfa açılmış oldu.
YILIN DİPLOMATİK AÇILIMLARI
– 2023 diplomatik alanda Türkiye için pek çok gelişmenin yaşandığı bir yıl oldu. Mısır ile 2022’de başlayan olağanlaşma süreci, meyvelerini bu sene verdi. Temmuzda Ankara-Kahire münasebetlerinin tekrar büyükelçi seviyesine çıkmasını akabinde Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Mısır önderi Sisi bir dizi görüşme gerçekleştirdi. Türkiye, Suriye idaresiyle de iç savaştan bu yana bozuk olan ilgileri onarmak için adım attı, lakin bu adımı Şam’dan olumlu karşılık görmedi. Cumhurbaşkanı Erdoğan ile İsrail başkanı Netanyahu’nun eylülde New York’ta görüşmesi, iki ülke ortasında olumlu bir hava estirirken Gazze Savaşı’yla bu sürece balta vurulmuş oldu. Ek olarak Türkiye-İsveç-ABD üçgeninde NATO müzakereleri sürdü. Ankara, Stockholm’e İttifak vizesi için ABD’den F-16 savaş uçağı satışına onayı kural koştu.
YILIN DRAMI: GAZZE SAVAŞI
– 2023’e Gazze Savaşı damga vurdu. Hamas’ın 7 Ekim’deki sürpriz baskını Gazze Şeridi’ne amansız akınları tetikledi. İsrail ordusu “Hamas’ı bitirme” maksadıyla dünyanın gözleri önünde sivil katliamına girişti. Haftalardır süren aralıksız bombardımanda 21 bin 507 sivil öldü. Filistinliler bölge içinde göçe zorlandı, tam abluka altında gıdasız, susuz, ilaçsız kaldı. İsrail ordusu hastaneleri, sığınakları, okulları maksat aldı. Rehine yakınlarının baskısı üzerine Hamas ve İsrail ortasında mahkum takası mutabakatı da yapıldı. Lakin çatışmalara verilen orta sadece 7 gün sürdü.
YILIN AFETİ: KAHRAMANMARAŞ DEPREMLERİ
-Türkiye, 6 Şubat 2023’te peş peşe yaşanan Kahramanmaraş merkezli 7.8 ve 7.5 büyüklüklerindeki iki zelzeleyle sarsıldı. Türkiye’deki 10 ilin yanı sıra Suriye’de de büyük yıkım yaşandı. ‘Yüzyılın afeti’ olarak nitelendirilen sarsıntı sonrası Ankara’nın dünyaya yardım daveti üzerine, onlarca ülkeden takımlar gelerek arama-kurtarma çalışmalarına katıldı. Ermenistan ile kara hududu yardım TIR’ları için yıllar sonra birinci defa açıldı; Atina ile zelzele diplomasisi başladı.
Felakette Türkiye’de yaklaşık 50 bin, Suriye’de ise 8 bin kişi hayatını kaybetti. 2023 öteki coğrafyalarda da yıkıcı sarsıntıların yaşandığı bir sene oldu. Fas’ta eylülde yaşanan sarsıntıda 3 bin kişi öldü. Afganistan ise ekimde peş peşe üç büyük sarsıntıyla sarsıldı, 1500 kişi hayatını kaybetti.
YILIN ZAFERİ: KARABAĞ’DA TERÖR OPERASYONU
– 2020 yılında 44 gün süren İkinci Karabağ Savaşı sonrası Azerbaycan’ın Karabağ bölgesindeki Ermeni ayrılıkçı rejimin attığı adımlar, tansiyonun yükselmesine neden olunca Azerbaycan ordusu, 19 Eylül’de Karabağ’da “terörle çaba operasyonu” başlattı. Sırf 24 saat süren operasyon zaferle sonuçlandı, Ermeni kümeler silah bırakmayı kabul etti. 32 yıl evvel yasadışı olarak Azerbaycan’dan tek taraflı bağımsızlığını ilan eden kelamda Dağlık Karabağ Cumhuriyeti, kendini feshetmek zorunda kaldı, Ermeni nüfus bölgeyi terk etti.
YILIN MURADINA ERENİ: KRAL 3’ÜNCÜ CHARLES
– İngiltere, 2022’de vefat eden Kraliçe 2. Elizabeth’in 1953’te tahta çıkmasından 70 yıl sonra bir taç giyme merasimine şahit oldu. 74 yaşındaki Prens Charles, mayıs ayında ihtişamlı bir merasimle İngiltere Hükümdarı oldu. Kral 3. Charles, kraliçe olarak taç giyen eşi Camilla ile birlikte Buckingham Sarayı’nın balkonundan halkı selamladı. Böylelikle hayatının büyük bir kısmını “veliaht prens” olarak geçiren Charles ve kraliçe unvanına kavuşan Camilla muratlarına ermiş oldu.
YILIN FAVORİSİ: TAYLOR SWIFT
– Başarılı müzik mesleğiyle dünya çapında üne kavuşan ABD’li müzikçi ve kelam muharriri Taylor Swift, Amerikan Time mecmuası tarafından 2023 yılının bireyi ilan edildi. Swift’in yıl boyunca sürdürdüğü ‘Eras’ turnesi, 1 milyar doları aşan hasılatıyla tüm vakitlerin en yüksek hasılatlı turnesi olarak Guinness Rekorlar Kitabı’na girdi, yılın en çok dinlenen bayan sanatkarı seçildi. Time mecmuası pop ikonunu, “kendi öyküsünün hem muharriri, hem de kahramanı” olarak tanımladı.
