Geleneksel Afyon yemeklerinin tadı damağımda kalınca artık yolum düştükçe uğrar oldum. Her geçişte farklı ve şehirlerarası yol uzunluğuna yanlışsız taşınan bir Afyon vardı… Vakitle Afyon’un içi, dışına çıkmaya başladı. İçi dışına çıktıkça giderek büyüdü.
Termal geldi, oteller açıldı ve otellerin etrafına AVM’ler, AVM içlerine de global restoran zincirleri… Yani anlayacağınız Afyon’a devasa bina ve apartmanlarla birlikte burger geldi, fried chicken geldi, pizza geldi, steak house geldi. Biz yoldan geçenler için, Afyon’un dışı artık içiydi. Afyon’un dışında karnımız tanınan kültür yemeklerle doyuyordu tahminen; lakin ruhumuz aç kalmıştı..
OYSA Kİ NELER KAÇIRMIŞTIK
Bu seyahatte yakından görme fırsatım oldu. Sokaklarda dolaşırken elinizde olmadan boyut değişiyor, vakitte seyahat hissine kapılıyorsunuz. Tarihi Afyon Kalesi kesinlikle gezilmeli. Kale civarındaki Mevlana mahallesinde yaklaşık 400 ahşap konutun dış cephe ve çatıları restore edilmiş. Güya biri size “Renkli Rüyalar” demiş üzere, rengârenk meskenlerin olduğu sokaklarda dolaşarak duşun keyfine varıyorsunuz.
Selçuklulardan kalma Afyon Ulu Caminin ahşap direkli anıtsal yapısı nefesimi kesti… Uzun Çarşıya gerçek yürüyüşümüz sürerken yolda karşılaşıp nefesimi tekrar kesen “Millet Hamamı Müzesi” ile “Sultan Divani Mevlevihanesi” Afyon’un içinde öbür mutlak görülmesi gereken mekânlarıydı. Yürüyüş boyunca rastladığım mahalle bakkalı, kasabı, manavı çocukluğumdakilerle birebirdi. Gösterişsiz, sade ve doğal. Bedesten ve çarşılar kesinlikle korunması gereken dokularıyla yüreğe huzur veren cinstendi. Uzun çarşının araç trafiğine kapatılmasına sevindim. Elinizi kolunuzu sallayarak gezerken, klâsik eserler satan dükkânların vitrinlerine korna sesi duymadan bakabiliyorsunuz..
NELER KAÇMAMALI?
Kentte her yıl yapılan ve bu yıl Haziran ayında 23.sü düzenlenen dünyaca ünlü Caz sanatkarlarının katıldığı Afyon Caz Şenliği seneye kaçmamalı. Bilhassa de rahvan meraklıları için belirtmekte yarar görüyorum. Soyu tükenmekle karşı karşıya olan rahvan atlarının Afyon’da sergilendiği tarihini bilmiyorum ancak klâsik Rahvan at yarışları da kaçmamalı.
Bu yıl Nisan ayında Afyon dışındaki yeni binasına taşınan Afyonkarahisar Müzesi şahane tasarımı ve içerisinde barındırdığı kıymet biçilemez tarihi yapıtlarıyla yılın her günü açık ve her geçtiğinizde kaçırmamanız gereken en kıymetli aktiflik. Biz uçamadık lakin İhsaniye civarındaki Frigya Vadisi üzerinde gerçekleşecek bir balon uçuşuyla gün doğumu imajlarına romantik bir bakış için rüzgar olmasın diye dua etmeli. Ve hatta gün doğumunu kaçırmamak için heyecandan sabahlanmalı tahminen de…
MUTLAKA TADILMALI: AFYON KÖFTESİ
Uzun Çarşı’da ilerlerken Zülali Camii’ye yaklaştıkça bir köfte kokusu gıdıkladı burnumu. Mescidinin aralığına girdiğinizde üzerine gerilmiş brandalar, küçük masa ve oturakları ile nostaljik bir eski vakit avlusuyla karşılaşıyorsunuz. Kimi ekmek ortasında köftesini yerken kimisi onları iştahla izleyerek sırasının gelmesini bekliyor. Ben her iki tarafa da gıpta ettim inanın. İçeri girdiğimde kokunun kaynağına bir de cızırdama sesleri eklendi ki, güzelce mest oldum. “80 yıldır köftelik kıymayı tıpkı kasaptan alıyoruz” dedi köfteci İrfan. Oğullarından büyüğü bankacı, küçüğü mali müşavir olsa da servisi ve ekmek ortalarını yerine ulaştırıyor. En sevdiğim cinsten bir aile işletmesi olan Köfteci İrfan’daki duvara asılı fotoğraflarda; köfteye barakadan başlayan büyükdede Ahmet, seyyar otomobille devam eden oğlu Osman ve dükkân açan torun İrfan Arpaözü alt alta sıralanmışlardı. Dördüncü jenerasyon gençler de, köftelerin güzel elleri anaları da dükkândaydı.
KABAK TATLISI VE MANDA KAYMAĞI
Uzun Çarşı’ya paralel Basın Caddesinde rastladım “Kabakçı Halil Usta”ya… Dikkat cazibeli bir dükkân önü var. Devasa kabakları dizince sıra sıra, benim üzere meraklılar da manzaraya kapılıp içeri giriyor. Güler yüzlü ve beğenilen sohbet Halil usta, aşikâr ki bağlantı kurmakta yetenekli. Eski iki dost üzere sohbete başladık. Sergilediği eserlerin her birini üşenmeden sırayla anlattı. Teşhirde ya da pişirilip tezgâha konmuş kabakların tohumu klasik ve atalık. Lezzeti kaybolmasın diye, “Kestane” cinsi atalık tohumları kendi eliyle çiftçi dostlarına dağıtıp ektiriyor, akabinde da gidip onlardan satın alıyor. Lezzetini anlatamam kesinlikle tatmanız gerek. Afyon’un yerli vişnesinden hazırladığı vişneli ekmek kadayıfının hem imajı nefis hem de rengini aldığı vişne tıpkı taze meyvesi üzere kokuyor. Mandası olan köylü dostlarının manda sütünden hazırladıkları meşhur Afyon’un bembeyaz kaymağı vişnelinin üzerine konduğunda cumhuriyetin renklerine kavuşuyor, imajı de, lezzeti de mest ediyor.
AŞÇI TABAĞI OSMANLI MUTFAĞI
Afyon’un Uzun Çarşı’daki en eski esnaf lokantalarından biri de tabelasında 1934 tarihi yazan “Meşhur Salim Usta Lokantası.” Atadan dedeye, babaya ve son olarak dördüncü jenerasyon toruna geçen bir aile işletmesi. Kurulduğu birinci günleri bilemem lakin gittiğimde güya yeni kurulmuş üzere heyecanla hizmet edişlerine şahit oldum. Tezgâhta dizili yemekler de bu yemekleri servis eden tezgâhtar da şahaneydi. Müşterilerin iştahlı yemek yiyişleri bile tahrik ediciydi. Afyon’un klasik konut yemeklerinin yanı sıra Osmanlı saray mutfağına has tencere yemekleri de var. Afyon’un dışındaki lokantalarda bu yemekleri bulmanız mümkün olsa dahi Salim usta lokantasındaki lezzette olanlara rastlamanız çok güç. Bilhassa et yüklü yemeklerin en uygununu bulabileceğiniz iştah açıcı tezgâhının önünde karar vermekte zorlanacaksınız. “Aşçı tabağı” isteyin.. başta sizin olmak üzere kimsenin gönlü kalmıyor.
PATLICAN BÖREĞİ
Afyon’un coğrafik işaretli klâsik yemeklerini reçetesine uygun ve tescilli üreten lokantası “Musakka” tüm yemekleri kültür ve geleneğinde olması gerektiği üzere pişiriyor. Burmalı mahallesi ve Uzun Çarşıya paralel Basın Caddesindeki “Musakka lokantası”nda mutlak tadılması gereken yemeklerin başında Afyon’a has patlıcan böreği’ geliyor. Müptelası olmanız kaçınılmaz bu yemeği yediğinizde, hele ki patlıcan düşkünüyseniz vilayetle de ikinci tabağı da isteyeceksiniz. “Kuzu eti” de denilen yöresel bir cins patlıcanla yapılan patlıcan böreğine, börek denildiğine bakmayın, içinde un ya da maya falan yok. İçerisinde patlıcan, kıyma, kuru soğan, maydanoz ve yumurta var. Tanımına internette ulaşabilirsiniz fakat Afyon’da pişirilen üzere olmayacaktır. Yazlığa giderken nasılsa geçeceksiniz, Afyon’un içine girin, Musakka Lokantası’na gidip yepyeni tanımını ‘kuzu eti’ patlıcanla birlikte almanız daha mantıklı değil mi?
AFYON KATMERİ-MERCİMEKLİ BÜKME
Afyon’un klâsik yemek kültüründe yalnızca tencere yemekleri yok doğal ki. Afyon’un coğrafik işaretli hamur işi börekleri ve klâsik ‘bükme’si de efsaneleşmiş. Haşhaş ve tereyağıyla yoğrulan Afyon katmerini tatmadıysanız da ismini duymuşsunuzdur. Ben duymuştum, tadına da baktım ve bayıldım. İsterseniz içine peynir ve ıspanak konulduktan sonra yarım ay halinde pişirilebiliyor lakin dikkat edin, lezzetinden düşüp bayılabilirsiniz. Uzun Çarşı, Enstitü caddesinde tesadüfen rastladığım bayan teşebbüsçü Nergis hanımın “Kayra Börek” isimli dükkânı Afyon’a has tüm hamur işi börekleri pişiriyor. Böreklerden katmere kadar pişirimlerini şahsen izlediğim el emeği hamur işleri gerek kullanılan klâsik gereci gerekse pişirenlerin maharetleri ile hayranlık uyandırıcı. Mesken baklavası da çok güzel olan Afyon’a uğramadan çok şey kaçıracaksınız.
