ARTAN konut fiyatları ve kiralardan sonra bir başka sorun da hane bütçelerini zorlayan aidatlar oldu. Geçmişte yılda bir kere artırım yapılan aidatlara artık orta artırım da talep ediliyor. O denli ki bugün birçok sitede ödenen aidatlar meskenin tüm faturalarının toplamını da geçiyor. İdare şirketleri artan minimum fiyat sonrası yükselen işçi masraflarını ve site hizmetlerindeki fiyat artışlarını münasebet gösterirken, kimi vakit tüm bu nedenlerle dahi açıklanamayacak kadar fahiş artışlar talep ediliyor. Milletlerarası kontrol, vergi ve danışmanlık hizmetleri şirketi KPMG’nin, Türkiye’de yaptığı site idaresi incelemelerinin tamamında farklı ölçeklerde birçok usulsüzlükle karşılaştığını açıklaması da yaşanan sorunun büyüklüğünü ortaya koyuyor.
İŞTE YAPILAN USULSÜZLÜKLER
Site idaresi usulsüzlüklerinin en sık ‘hizmet alımları’ esnasında karşılarına çıktığını lisana getiren KPMG Türkiye Usulsüzlük İncelemesi Başkanı Oytun Lider şunları söyledi:
– “En sık usulsüzlüğün güvenlik, paklık, bakım, tamirat, peyzaj ve gibisi hizmet alımlarında gerçekleştiğini tespit ettik.
– Güvenlik ve paklık çalışanı sayısı yahut maliyeti olduğundan fazla gösteriliyor. Hatta siteyi on yıl boyunca temizlemeye yetecek ölçüde paklık gerecinin alınmış üzere gösterildiğine, farklı kentte yaşayan ve siteye hiç uğramayan şahısların sitenin güvenlik işçisi üzere gösterilerek bu şahıslara maaş bağlanmasına dahi şahit olduk.
– Sitenin gereksinim duyduğu yatırım harcamalarında belirlenen tedarikçilere piyasa rayicinin üzerinde bedeller yansıtması da bir başka kıymetli usulsüzlük alanı. Bilhassa çarçabuk kıyaslanamayacak sayaçlar, siteye özel üretilen elektromekanik sistemleri yönetmek için kullanılan elektrik panoları ve gibisi teknik materyallerin piyasa rayici üzerinden alındığı durumlar ile de karşılaştık.
– Sonradan takip edilmesi güç altyapı yatırımları esnasında düşük kalitede eserlerin kıymetli biçimde alınması da bir başka usulsüzlük usulü oldu. Örneğin döşendiği sav edilen boruların gerçekte hiç döşenmemesi yahut daha düşük çapta döşenmesi ve elektrik kablosu yerine telefon kablosu çekilmesi üzere uygulamalar da altyapı harcamaları ile ilgili tespit ettiğimiz usulsüzlükler ortasında yer aldı.”
Suat Sandalcı
SIKI TAKİP VE LİSANS ŞARTI
Kamunun da gündemindeki aidat sorunu için yeni düzenlemeler yolda. Geçtiğimiz günlerde yapılan 3. Tesis İdaresi Zirvesi’ne, TBMM Sanayi, Ticaret, Güç, Alışılmış Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Kurulu Lideri ve AK Parti Bursa Milletvekili Mustafa Varank da katıldı, kıymetli adımlar atılacağının sinyalini verdi. Biz de idare şirketlerine ait düzenlemede son durumu Türkiye Kentsel Tesis İdare Derneği Genel Lideri Suat Sandalcı’ya sorduk. Sandalcı, birkaç ay içinde yürürlüğe girmesini bekledikleri adımları şöyle özetledi:
– “Artık kimse başına nazaran site idare şirketi kuramayacak. İdare şirketleri ve yöneticilere lisans kaidesi gelecek.
– Yerli ve ulusal bir yazılımla yeni aidat uygulaması devreye girecek. Kamu ile entegre çalışacak bu sistemle tüm süreçler daire sakinleri için de şeffaf hale gelecek. Ayrıyeten ilgili bakanlıklar bütçeleri, aidat artışlarını takip edebilecek. Bir site idaresi çıkıp keyfi olarak yüzde 100 artırım yaptım diyemeyecek. Kullanılan yabancı aidat uygulamalarıyla vatandaşın şahsî bilgileri tek tuşla yurtdışına gidiyordu, bunun da önüne geçilecek.
– Site idarelerinin hizmet alımlarındaki KDV meblağının yüzde 1’e düşürülmesini de bekliyoruz. Böylelikle vatandaşın aidatı da düşecek.”
ÖNEMLİ TAVSİYELER
Gayrimenkul hukuku uzmanları ve Oytun Başkan, site-apartman sakinleri ile idare şirketlerine şu tavsiyelerde bulundu:
– Konut sahipleri kesinlikle yapılan genel suralara katılmalı. Zira artırımlar burada belirleniyor. Çoğunlukla toplantılara iştirak düşük olduğu için yüzlerce kişilik sitede az sayıda kişi değerli kararlar alıyor.
– Kararlara itiraz hakkı olduğu da bilinmeli. Alınan karar sonrası genel şuraya katılmayanlar toplantı tarihinden sonra 6 ay, katılanlar 1 ay içinde Sulh Hukuk Mahkemesi’ne dava açabilir. Şayet yolsuzluk, usulsüzlük olduğu düşünülüyorsa dava açılmalı. Sorun usulsüzlük değil, artırım oranları ise bu kez fevkalâde genel heyet talebinde bulunulmalı. Kanunlara nazaran 1/3 malik bir ortaya gelip, tasarruf önlemlerini masaya yatırabilir.
– Siteler tarafından gerçekleştirilen faaliyetler yalnızca defter seviyesinde değil, uzman kurumlar tarafından da fiili olarak denetlenmeli. Site sakinleri idareden bu kurumlar ile işbirliği yapmalarını talep etmeli.
Oytun Önder
– Şeffaflık ve hesap verilebilirlik hedefiyle gelir, masraf ve ödemelere ait tüm evraklar nizamlı olarak arşivlenmeli.
– Yüksek dengeli hizmet ve sarf gereç alımları ihale metodu ile gerçekleştirilmeli yahut alternatif teklifler temin edilmeli.
– Site yöneticilerinin mal ve hizmet sağlayan tedarikçilerle rastgele bir çıkar çatışması içinde olup olmadığı denetim edilmeli.
– Finansal raporlar ve değerli idare kararları tertipli olarak site sakinleri ile paylaşılmalı ve site sakinleri karar alma süreçlerine dahil edilmeli.
