Türkiye’de zeytinyağında 1 Ağustos’tan bu yana uygulanan ihracat kısıtlaması pazar kaybına neden olurken; global piyasada ise zeytinyağı fiyatlarını olumsuz etkiledi. Avrupa’da kuraklık nedeniyle rekoltede yaşanan düşüşlere Türkiye’nin ihracat yasağı da eklenince fiyatlarda yüzde 100’ün üzerinde artış yaşandı. Gelişmeler Avrupa’da fiyat artışlarını tetiklerken, alıcıların Türkiye yerine Tunus ve Suriye’ye yönelmesi ise ihracat pazarlarının kaybına neden oluyor. Ayvalık Ticaret Odası Lideri Ali Uçar, “İhracat bizim çıkış kapımızken şu anda alıcıların öbür ihracatçı ülkelere kaydığını görüyoruz. Suriye bu manada ön plana çıkıyor” dedi. Uçar, “Ambalajlı eserlerin ihracatından yanayız lakin bir şeyleri yasaklayarak yapılmasından yana değiliz. Desteklenerek ilerlenmeli. AB’ye ambalajlı yağ satamıyoruz. Yalnızca Uzak Doğu’ya satabiliyoruz. Mevcut enflasyon, kur ve maliyetlerdeki artış ile yıllık ortalama ihracat sayıları karşılaştırıldığında, bu dönemde ihracatın kilogram başına yaklaşık 4.5-5 olduğunu görüyoruz. İç piyasa toptan zeytinyağı ortalama fiyatı kilogram başına 115 ila 120 TL. İhracat yasağı devam ederse, bu sayının yeni dönemde üreticiye olumsuz yansıması kaçınılmaz” değerlendirmesini yaptı.
YÜZDE 20 DÜŞÜŞ
Köklü Zeytincilik İdare Şurası Lideri Mustafa Kürlek ise “İklim krizi zeytin rekoltesini önemli oranda düşürdü. İhracat yasağıyla birlikte firmalar Türkiye’den satın almayı planladıkları yağları Tunus ve Suriye’den tedarik etme çalışıyor. Pazar kaybının artmaması ismine zeytinyağı ihracatının belirtilen tarihten evvel açılması gerekiyor. Türkiye yeni zeytin dönemine yaklaşık 80 bin ton zeytinyağı stokuyla girecek ve bu stokun üzerine yeni mahsul eklenecek. Lakin 2023-2024’te şayet sıcaklıklar bu formda devam ederse, rekoltenin yüzde 20 düşmesini bekliyoruz” diye konuştu.
HIRSIZLARIN RADARINDA
ABD Tarım Bakanlığı bilgilerine nazaran, zeytinyağı fiyatları eylül ayında ton başına 8 bin 900 dolara yükseldi. İspanya’nın zeytinyağı üretiminin de son olarak yüzde 50’den fazla düşmesi fiyat artışlarını tetikledi. İspanya basınında çıkan haberlere nazaran, ağustos sonlarında ülkede 450 bin dolar pahasında yaklaşık 50 bin litre sızma zeytinyağı çalındı.
STOKLARIN TEMİNATI KRİTİK
Türkiye’nin kararının global fiyatlar üzerinde kıymetli tesirleri olduğunu söyleyen Mintec Analisti Kyle Holland, “Zeytinyağı üretiminde AB’de son 5 yıllık ortalamaya nazaran önemli bir düşüş yaşanacağı kaygısı var. Pazarı daralabilir ve bu da kısa vadede zeytinyağı fiyatlarının artışına neden olabilir. Yüksek fiyatlar tüketicileri zeytinyağı satın almaktan caydırmadı, bu da kâfi arzı daha da kritik hale getirdi. Sonuç olarak, önümüzdeki aylarda stokların tükenmesi ve mümkün fiyat artışları riskini azaltmak için dalda stokları garanti altına alma konusunda aciliyet var” dedi.
KOMŞUYA TÜRKİYE FORMÜLÜ
-İhracatçılar, yasakların kaldırılmasını talep ederken Yunanistan’daki üreticiler ise Türkiye’deki ihracat yasağının kendi ülkelerinde de uygulanmasını istedi. Yunanistan’da Heraklion Agricultural Cooperative Lider Yardımcısı zeytinyağı üretiminin yüzde 80’inin ihraç edildiğini ve bunun yurtiçinde fiyat artışlarına neden olduğunu belirterek, Yunanistan’ın Türkiye’yi örnek alması gerektiğini söyledi. Yunanistan’ın zeytinyağı üretiminde önde gelen bölgelerinden biri olan Girit’te zeytinyağının toptan fiyatı litre başına 8.40 ’ya ulaşırken; kış aylarında perakende fiyatın 12-15 Euro’yu bulabileceği kaydedildi.
