Ticaret Bakanlığı tarafından yürütülen ‘Dijital Tüketicinin Korunması Projesi/Faz I: Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Projesi’nde Dijital Mecralarda Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Araştırma Raporu’nun tamamlanmasıyla birlikte birinci evre geçildi. Ticaret Bakanlığından yapılan açıklamada, son periyotlarda hızlanan dijitalleşme süreci ile birlikte tüketicilerin daha fazla çevrimiçi ortamlara yöneldiğine ve daha fazla dijital reklam ve uygulamayla karşılaştığına dikkat çekilerek, bu durumun Reklam Heyeti gündeminde görüşülen evraklara da yansıdığı, 2023 yılında Şura gündeminde görüşülerek karara bağlanan belgelerin yüzde 79’unu dijital mecralarda yayınlanan reklamlar ve uygulamaların oluşturduğu belirtildi. Açıklamada, “Hem Reklam Konseyi gündeminde görüşülen belgeler hem de dijital geçiş sürecinde tüketicinin korunmasına ait yapılan inceleme, araştırma ve memleketler arası çalışmalar, tüketici dostu olmayan ya da tüketicileri manipüle edici formlarda tasarlanabilen ve dijital ortamlarda tüketicileri yanıltan, bilgi eksikliklerini istismar eden, ekonomik davranış biçimlerini bozan uygulamaların ‘karanlık ticari tasarımlar’ (Dark commercial patterns) üzere çok çeşitli biçimlerde ortaya çıktığını göstermektedir” denildi.
Tüketicilerin bu tıp yeni kuşak reklam ve ticari uygulamalar karşısında daha aktif halde korunmasını amaçlayan “Dijital Tüketicinin Korunması Projesi/Faz I: Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Projesi”nin 2023 yılında Ticaret Bakanlığı tarafından hayata geçirildiği kaydedilen açıklamada, dijital mecralarda tüketici davranışlarını etkilemeye yönelik uygulamaların tespit edilmesi maksadıyla gerçekleştirilen saha araştırmasının aralık ayında rapor haline getirilmesiyle birlikte projenin birinci etabının tamamlandığı belirtildi.
KİŞİSEL BİLGİLERİN PAYLAŞILMASI NOKTASINDA İKİ TÜKETİCİDEN BİRİ TELAŞLI
Çevrimiçi yorumlardan arama motoru reklamlarına, toplumsal medya reklamlarından ferdî fiyatlandırmaya ve oyun reklamlarına kadar dijital tüketicinin sıklıkla karşılaştığı reklam ve uygulamalara ait başlıkları içeren araştırmada elde edilen sonuç ise şöyle sıralandı:
“- Araştırmaya katılanların yüzde 48’inin yüksek seviyede dijital mecra kullandığı ve internet kullanan her 10 bireyden 4’ünün bir mal ya da hizmet satın alma evresinde internet reklamlarından etkilendiği görülmüştür.
– Araştırma raporunun çarpıcı sonuçlarından biri ise dijital tüketicilerin yaklaşık yüzde 65’inin internet siteleri ya da uygulamalarında yer alan içeriklerdeki reklamları ayırt etme noktasında zorlandıkları tespit edilmiştir.
– Şahsî dataların paylaşımı konusunda her iki tüketiciden biri kaygılı iken, her 10 internet kullanıcısından 4’ü reklam ya da satış kampanyalarına dair alt yazı, açıklama, dipnot vb. çeşitten içerikleri çoğunlukla okumamaktadır.
– Araştırma her 10 şahıstan 7’sinin alışveriş platformlarında yer alan indirimli fiyatların gerçeği yansıtmadığını düşündüklerini gösterirken, her 10 şahıstan 4’ünün alışveriş platformlarında mal ve hizmetlere dair aldatıcı indirim oranları ve aldatıcı fiyatlarla karşılaştığını göstermektedir.
– Toplumsal medya davranışlarına yönelik farklı bir kısım bulunan raporda, tüketicilerin toplumsal medya kullanım hedeflerinde alışveriş yapma oranının yüzde 30 olduğu ve en çok alışveriş yapılan toplumsal medya platformlarında birinci sırada Instagram’ın yer aldığı görülmektedir. Neredeyse her iki şahıstan biri toplumsal medya alışverişlerinde mağduriyet yaşarken, yaşanılan mağduriyet kaynaklarında aldatıcı reklamların yanı sıra ünlü yahut influencer (sosyal medya etkileyicisi) yönlendirmesine bağlı mağduriyet oranının yüzde 25,4 olması dikkat çekmektedir.”
Proje çerçevesinde dijital ortamlarda yeni jenerasyon reklam ve ticari uygulamalara ait tespit edilen meselelere yönelik tüketicilerin aktif bir biçimde korunmasını sağlamak üzere gerekli yasal düzenlemelerin yapılması ve ardından bu düzenlemeler hakkında tüketicinin bilinçlendirilmesi ve sektörel farkındalığın artırılması hareketleriyle birlikte projenin 2024 yılında tamamlanmasının planlandığı söz edildi.
