Libya’nın Derne kentine seyahat, artık olağanın iki katı sürüyor.
Bingazi’den kente giden yolda ilerlerken, tarlalar pas kızılı göllere dönüyor. Kente yaklaştıkça trafik yavaşlıyor. Sel sularının söküp attığı telgraf direkleri yol kenarlarında yatıyor. Araçlar otobandaki deliklerin kenarından, dozerlerin süratle açtığı alternatif yerlerden yavaşça ilerliyor.
Derne’ye en yakın köprülerden biri büsbütün yıkılmış halde. Halk köprünün bir ucundan bakıp, fotoğraflar çekiyor.
Biraz daha ilerleyince, askerler her bir araca maske dağıtmaya başlıyor. Sürücü ve her bir yolcuya. Karşıt istikamete ilerleyen araçlarda herkeste maske var. Kısa bir müddet sonra da neden olduğunu anlıyorsunuz.
Şehrin birtakım kesitlerindeki ceset kokusunu tanım etmek imkansız. Burun deliklerinizi dolduruyor. Kokunun bir kısmı kanalizasyondan, bir kısmını tespit etmek daha sıkıntı.
Koku vakit zaman midenizi bulandıracak kadar güçlü. Bilhassa de kurtarma takımlarının hala cesetlerin karaya vurduğunu söylediği limana bakarken.
O sabah üç ceset buldular. Dalgaların karaya taşıdığı cesetler, enkaz yığınına takılmış, yavaşça deniz suyunda çürüyorlar.
Ahşap, karşıt dönmüş araçlar, lastikler, buzdolapları, her şey sakin suda birbirine karışmış halde.
Derne’den gelen fotoğraflar ve görüntüler şoke ediciydi.
Ancak bunları görmek, sizi Derne’de selin yarattığı hasarın boyutuna hazırlıyor. Irmağın oluşturduğu vadi artık açık bir yara üzere. Bu çamur yığınlarının üzerinde hiçbir şey yok. Çorak topraklar üzere.
Derne’de sel sularının yıkıcı gücü sıra dışıydı. Etraftaki yana yatmış ya da zıt dönmüş araçlar, oyuncak otomobiller üzere. Araçlardan biri Al Sahaba Camii’nin terasının büsbütün içinde. Biri de yerden büsbütün kopuk vaziyette, bir binanın yanına eklemlenmiş halde.
Kalın beton bloklardan yapılmış duvarlar yıkılmış. Kökleri havada kalan sağlam ağaçlar yerden kopmuş. Geriye kalan her şeyse yok olmuş.
Burada yalnızca binlerce kişi denize sürüklenmedi. Meskenleri, sahip oldukları her şey, ömürleri da. İnsanlık, Derne’nin bu kısmından büsbütün temizlenmiş üzere.
Sağ kurtulanlar içinse burada ömür sonsuza dek değişti.
Faris Ghassar, sel sularında ailesinden beş kişiyi kaybetti.
“Bize konutlarımızda kalmamız söylendi” diyor. “Neden? Bize bir fırtına olduğunu, barajın eski ve yıkılmak üzere olduğunu söylemelilerdi.”
“Bu yıkılan binaların kimileri 100 yıllıktı. Büsbütün siyasi. Batı’da bir hükümet, doğuda diğer bir hükümet var. Bu büyük bir sorun.”
Ölenlerden biri Faris’in 10 aylık kızıydı. Telefonunu çıkartıp fotoğraflarını gösteriyor. Evvel canlı hallerini, sonra dikkatle battaniyelere sarılmış cesetlerini. Yüzlerindeki söz yaşadıkları dehşeti gösteriyordu.
Biz konuşurken, bakanlara ilişkin bir konvoy felaket bölgesini dolaşıyordu. Doğudaki hükümetin bakanlarıydı. İki rakip idare ortasındaki savaş, ülkenin alt yapısını yerle bir etti.
Faris bu durumun ailesinin vefatına yol açtığına inanıyor.
Doğudaki idarenin Başbakanı Osama Hamad’a, barajların insanları inançta tutması gerekirken bunun nasıl yaşandığını sordum.
“Çok güçlü bir fırtınaydı. Barajlar dayanamadı. Bu tabiat ve bu Allah” diye yanıtladı.
Sokaklarda, Derne’nin büsbütün tahliye edileceği dedikoduları var.
Şehirde kalanlarsa hayat uğraşı veriyor. Pak su ve tıbbi bakım yetersiz. Fırtınadan bir hafta sonra, geride kalanların karşı karşıya kaldığı problemler, azalmak yerine, artıyor.
