Takvimler 12 Kasım 1833’ü, saatler gecenin geç saatlerini gösteriyordu. Karanlık gökyüzü bir anda güneş doğmuş üzere aydınlandı. Güya gökten kar yerine ışık yağıyor, yıldızlar birer birer yere düşüyordu.
Görenlerin gözlerine inanmakta zahmet çektiği jenerasyondan jenerasyona aktarılan bu olay, ismini Aslan takımyıldızı Leo’dan alan, Leonid meteor yağmuruydu.
Dönemin gazetelerinde ve öteki yazılı kaynaklarında yer alan tanıklıkları kıymetlendiren araştırmacılara nazaran, o gece 9 saatte 240 binden fazla meteor, gökyüzünü aydınlattı. Bir saatte 70 bine yakın yıldız kaymasına tanıklık edildi.
Meteor yağmuru, ABD’nin dört bir yanında net bir biçimde gözlemlendi. Gökyüzündeki aydınlık o kadar güçlüydü ki binlerce kişi uykudan uyandı ve heyecanlı bağırışlarla komşularını da uyandırdı. Diğer yandan bu emsalsiz anları “dünyanın sonunun geldiği” biçiminde yorumlayıp paniğe kapılanlar da vardı.
1966’daki Leonid meteor yağmuru
HER SENE SONBAHARDA YAŞANIYOR
Aslına bakılırsa Leonid meteor yağmurları her yıl sonbaharda meydana geliyor ve 55P/Tempel-Tuttle kuyrukluyıldızının geçişi sırasında bıraktığı irili ufaklı parçacıkların tesiriyle ortaya çıkıyor.
Çoğu vakit saatte 10-15 meteorla sonlu olan yağmur pek dikkat çekmiyor. Ancak kuyrukluyıldız, yörüngesinin elips halinde olması nedeniyle her 33 yılda bir Dünya ve Güneş’e çok yaklaşıyor. Bu da tıpkı 1833’tekine emsal görünümler ortaya çıkmasına neden oluyor.
Söz konusu döngü binlerce yıldır devam ediyor. Örneğin Antik Yunan gökbilimcilerinin yapıtlarında bu olaydan bahsedilirken Aslan takımyıldızındaki pozisyonu vurgulanıyordu. Çinli gökbilimcilerin MS 902 yılında kaleme aldığı bir yapıtta de meteor yağmurunun yaşandığı gece “yıldızlar yağmur üzere döküldü” kelamlarıyla tanım ediliyordu.
Alman bilim insanı Alexander von Humboldt da 1799 yılında Güney Amerika kıtasındaki seyahati sırasında karşılaştığı meteor yağmurunu notlarında şöyle tanım ediyordu:
“Dört saat boyunca binlerce ateş topu ve kayan yıldız düştü. Birçok Jüpiter üzere parlaktı. Artlarında uzun duman izleri bıraktılar.”
2022’deki yağmurun Rusya’da çekilmiş bir fotoğrafı
METEOR ARAŞTIRMALARININ YOLUNU AÇTI
Yine de 1800’lü yıllarda, meteor yağmurlarının ve fırtınalarının nasıl oluştuğuna dair bilimsel bilgi sonluydu. Dönemin gökbilimcileri bile şimdi meteor yağmurlarının sebebinin kuyrukluyıldızlar olduğunu bilmiyordu. Bu nedenle insanların dehşete kapılması ve yaşananları insanlığın sonunu getirecek bir felaket olarak yorumlaması pek de şaşırtan değildi.
Ama insanlığın sonu gelmedi. Bilakis Leonid meteor yağmurlarıyla ilgili araştırmalar, çağdaş meteor astronomisine yer hazırladı. Bilim insanları, bu kadar büyük bir olayın nedenlerini anlayabilmek için çalışmalar yürüttü.
Bu alanda öne çıkan isimlerden biri Yale Üniversitesi’nden Denison Olmsted’di. Olmsted, kamuoyunun müşahedelerini derleyebilmek için gazetecilerden yardım dahi istemişti.
Olmsted’in teorisi, meteorların kaynağının Dünya’nın atmosferinin dışı olduğu istikametindeydi. Bu bahisteki birinci makalesi 1834 yılında American Journal of Science and Arts isimli bilim mecmuasında yayımlandı.
2001’deki meteor yağmuru Japonya’da bu türlü görüntülendi
BİR SONRAKİ FIRTINA 10 YA DA 11 YIL SONRA
1866 yılında yaşanan meteor fırtınası 33 yıl evvelki kadar kuvvetli olmasa da yeniden dikkat cazipti. Bunun üzerine bilim insanları yaşananların sorumlusunun bir kuyrukluyıldız olabileceğini düşünmeye başladı.
Nitekim kelam konusu kuyrukluyıldız da 1 yıl evvel Wilhelm Tempel ve Horace Parnell Tuttle tarafından keşfedilmiş ve bu ikilinin isimleriyle anılır olmuştu.
Bilim insanları günümüzde meteor fırtınaları konusunda çok daha fazla bilgiye sahip. Bu da iddia yapmayı kolaylaştırıyor. Bir sonraki büyük Leonid meteor yağmurunun 2033 ya da 2034 yılının sonbaharında olması bekleniyor.
1833’teki meteor yağmuruna dair en bilinen tasvirlerden biri, İsviçreli ressam Karl Jauslin’e aitti. Olay sırasında Pennyslvania’da yaşayan Joseph Harvey Waggoner, 55 yıl sonra tanıştığı Jauslin’e gördüklerini anlatmış, o da bunları kâğıda geçirmişti. Fotoğrafta köy meydanında toplanmış bir küme insan, hayretler içinde gökyüzündeki kayan ışıkları izliyordu. Waggoner, yıldızların bir anda her taraftan dökülmekte olduğunu ve bu hareketliliğin günün birinci ışıklarına kadar azalmadan devam ettiğini söylemişti.
The Washington Post’un “The massive meteor shower that convinced people the world was ending” başlıklı haberinden derlenmiştir.
