Debbie Owen, British Airways’le yapacağı seyahatin olaysız geçeceğini düşünüyordu. Fildişi Kıyısı’ndan havalanan uçak, 7 saatlik bir seyahatin akabinde Londra Gatwick Havalimanı’na inecekti.
7 aylık gebe olan Debbie, Afrika’nın sıcağını geride bırakıp İngiltere’nin serin havasına kavuşacağı için mutluydu. Seyahat sırasında Debbie’ye 4 yaşındaki kızı Claire eşlik ediyordu. Eşi Duncan, o sırada şimdi Fildişi Sahili’ndeydi; doğum güzelce yaklaşınca o da Londra’da ailesine katılacaktı.
Uçak havalandıktan kısa müddet sonra Debbie’nin sancıları başladı. Debbie seyahate çıkmadan evvel hekim denetimine gitmiş, doğuma şimdi 7 haftası olduğunu teyit ettirmişti. Hatta hekimi kendisine uçak seyahati yapmasında bir sakınca olmadığını belirten bir mektup bile vermişti. Lakin anlaşılan o ki bebek planlara uymak istemiyordu.
ANNE BEKLEMEK İSTESE DE BEBEK İSTEMEDİ
Debbie, başlangıçta sancılarına karşı direnmeye çalıştı. Doğumu bir hastanede yapabileceğini ümit ediyordu. Fakat kısa mühlet içinde bebeğin uçağın yere inmesini bekleyebilecek durumda olmadığı anlaşıldı.
Uçak mürettebatı Claire’le ilgilenirken, bir anne çocuk sıhhati tertibi için gittiği Gana’dan dönmekte olan Hollandalı tabip Wym Bakker da doğum sırasında Debbie’ye takviye oldu.
Sabırsız kız bebek uçak Birleşik Krallık hava alanının hududunda doğdu ve ismi Shona Kristy Yves (kısaca SKY yani gökyüzü) oldu.
Duncan ikinci kızının doğum haberini eşinden değil uçağın pilotundan aldı. Bugün 30’lu yaşlarında olan Shona, Conde Nast Traveler’a yaptığı açıklamada, “Pilot babamı arayıp, ‘Kaptanınız konuşuyor, eşiniz doğuruyor’ demiş” diye anlattı o dakikaları.
Dr. Sailaja Vallabhaneni 2020’de uçakta meydana gelen doğuma yardımcı olmanın memnunluğunu yaşıyordu
GÖKTE DOĞANLARIN EN GENCİ 1 YAŞINDA
Shona, aşağı üst 70 kişilik bir özel beşerler topluluğunun üyesi. Bir uçak seyahati esnasında doğan bu bireylere İngilizce “skyborns” yani “gökte doğanlar” ismi veriliyor.
Shona, öğrencilik yıllarında bir dijital gazetecilik projesi kapsamında kendisi üzere gökte doğanlar için bir internet sitesi kurdu. Bu şahısları belirli bir çatı altında toplamak isteyen Shona, öbür gökte doğanların hayat kıssalarını araştırdı.
Araştırması sırasında keşfettiği kıssalardan birinin sahibi olan Matthew Dulles de Bara, Shona’dan birkaç yıl sonra New York-Orlando uçuşunda dünyaya geldi ve gazetelere haber oldu.
2015 yılında Taipei’den Los Angeles’a giden bir öteki uçakta küçük bir kız dünyaya geldi.
Virgin Atlantic havayolu bünyesindeki birinci doğum 2004 yılında 36.000 fitte gerçekleşti. Bebeğe Virginia ismi verildi. Charles Branson’ın sahibi olduğu şirket bir uçağın ismini bu kızın anısına değiştirdi. Virginia’dan sekiz yıl sonra bu kere Virgin Atlantic’in Johannesburg uçuşunda bir erkek bebek doğdu.
Gökte doğanlar topluluğunun en yeni üyesi ise 19 Ocak 2023 günü Tokyo Narita’dan kalkıp Dubai Milletlerarası Havalimanı’na yol alan 12 saatlik Emirates Havayolları uçağında dünyaya gelen bebek oldu.
İLK BEBEK 1929 DOĞUMLU
Ancak Shona’yı en çok heyecanlandıran, birinci gökte doğan bebeğin kıssasını açığa çıkarmak oldu. Shona bu bebekle ilgili haberi, Florida’da yayımlanan bir lokal gazetenin 1929 tarihli kupüründe bulduğunu belirterek, “Baba bir uçak meraklısı ve hekimmiş. Eşi hamileliğinin son dönemlerindeymiş. Anne doğumun yaklaştığını hissettiğinde uçağa binmişler ve bebek gelene kadar 2.000 fitte dolaşmışlar” dedi.
Shona bebeğe Airleen (air İngilizce hava demek) ismi verildiğini de kelamlarına ekledi.
Shona’nın bulduğu en değişik gökte doğan öykülerinden biri ikiz kardeşlere aitti. Bu kıssayı enteresan kılan asıl şey, bebeklerden birinin havada başkasının yere indikten sonra doğmuş olmasıydı.
Ancak ne yazık ki tüm gökte doğanların öyküleri bu kadar keyifli değil. Uçak tuvaletinde doğan ve anneleri tarafından terk edilen üç bebek de var.
1966 yılında Dakar-Kazablanka uçuşunda dünyaya gelen bebek Tonnie, doğumuna yardım eden uçuş görevlisinin kollarında.
HER 26 MİLYON YOLCUDA 1
Öte yandan Shona, havayolu şirketlerinin, sıhhat kuruluşlarının ya da Milletlerarası Hava Nakliyeciliği Birliği üzere sektörel kuruluşların gökte doğanlarla ilgili kayıt tutmadığını da belirtti. Ancak 2020 yılında International Society of Travel Medicine’de yayımlanan bir makalede, 1929-2018 yılları ortasında ticari uçuşlarda 74 bebek dünyaya geldiği, bunların 71’inin hayatta kaldığı söz ediliyordu.
Havacılık kesimine sıhhat takviyesi veren MedAire şirketinin bilgilerine nazaran ise bu tıp doğumlar her 26 milyon yolcuda 1 yaşanıyor. Şirketin global tıp yöneticisi Dr. Paulo Alves, “Uçuş sırasında doğum yaşanması çok ancak çok enderdir. Hadiseleri incelediğinizde bunların beklenmedik doğumlar olduğunu, bebeklerin prematüre olduğunu görebilirsiniz” dedi ve ekledi:
“Uçaklar doğum için en uygun yerler olmadığını söyleyebiliriz. Bunun birçok sebebi var. Bir defa hava basıncı düşük olduğu için bebek soluk alıp vermekte zorlanır. Bunu çok yüksek rakımlı bir yerde prematüre bir bebek dünyaya getirmek üzere düşünebilirsiniz.”
Daha da kıymetlisi uçaklarda gelişmiş ekipmanlar ya da doğum ve bebek bakımı konusunda uzman sıhhat çalışanları olmadığından, yaşanabilecek bir aksaklık yahut acil sezaryen muhtaçlığı işleri daha da karıştırabiliyor. Son olarak yeni doğan bebeklerde orta kulak ile burnun art kısmını birbirine bağlayan östaki boruları, hava basıncındaki değişimlerden olumsuz etkileniyor.
ACİL İNİŞ YAPILMIYOR, YOLA SÜRATLE DEVAM EDİLİYOR
Captain Laura blog’uyla tanınan tecrübeli havayolu pilotu Laura Einstetler, uçakta yaşanan doğumlardaki risklerin yalnızca bebeğin prematüre olmasıyla sonlu olmadığını birinci elden deneyim edenlerden.
Einstetler, Conde Nast Traveler’a yaptığı açıklamada, “Los Angeles’tan Hawaii’ye uçtuğumuz bir seyahatin ortalarında, 7 aylık gebe bir yolcumuz olağandışı derecede süratli ve derin nefesler almaya başladı. Geçmişten gelen bir hastalığı vardı ve hamileliği nedeniyle ilaçlarını kullanamıyordu. En yakın havalimanına 2,5 saat uzaktaydık. Kendisini sakinleştirmeyi başardık lakin epey telaşlı anlar yaşandı” dedi.
Uçuş esnasında yaşanan doğumlarda nasıl bir süreç işleyeceği de resmileşmiş değil. Birden fazla vakit yolcu, birinci sınıf ya da ‘business’ sınıfı üzere daha geniş ve rahat bir kısma alınıyor. Bunun olamadığı durumlarda etrafı mümkün olduğunca boşaltılıyor. Einstetler, acil inişlerin de çok muhtemel olmadığını belirterek, “Bu yolcuyu 39.000 fitten hastaneye götürmek en az 45 dakikamızı alır. Bu seçenek öteki yolcular için uygun değildir, havayolu şirketi için maliyetli olur ve uçağın planlarını bozabilir” dedi.
Hal bu türlü olunca, doğum başladığında uçuş takımı ebelik misyonunu üstlenirken, uçak da planlanan destinasyona en kısa müddette varabilmek için suratını artırıyor.
Hamilelerle ilgili uçuş kurallarında da kesim genelinde uygulanan bir standart yok. Bazı havayolları 36 haftayı geçmiş yolcuları kabul etmezken kimileri, tabip raporu olduğu takdirde 40 haftaya kadar uçuşa müsaade veriyor. (40 hafta modelini uygulayan havayolu şirketlerinden biri olan Delta’nın sözcüsü Conde Nast Traveler’a yaptığı açıklamada, “Hamile bayanların doğum tarihinden evvelki son dört hafta uçmaması ve uçağa binmeden evvel tabibine istişaresi tavsiye ediliyor. Lakin bu yalnızca bir tavsiye” dedi.)
‘DÜNYA VATANDAŞI’ OLUYORLAR MI?
Peki milletlerarası hava alanında doğan bir çocuk hangi ülkenin vatandaşı oluyor?
MedAire yöneticisi Dr. Alves, bu hususta da üniversal bir kural olmadığını belirterek, “Uçağın içinin o ülkenin toprağı kabul edildiğini hatırlamakta yarar var” dedi. Yani Vatansızlığın Azaltılmasına Dair 1961 Mukavelesi mucibince uçak, resmî kaydının bulunduğu ülkenin toprağı sayılıyor. Ne var ki bu çok da kıymetli olmayan teknik bir detay. Çünkü uçakta doğan çocukların çok büyük bir kısmı jus sanguinis (kan esası) mucibince anne ya da babalarının vatandaşı olduğu ülkenin vatandaşlığına giriyor. Bununla birlikte jus soli (toprak esası) uygulayan kimi ülkeler de var. Bu ülkelerde vatandaş olmak için orada doğmak kâfi oluyor.
1961 Mukavelesi’nin uygulamaya konduğu az örneklerde ise çocuğun vatansız kalmasını önlemek için havayolu şirketinin kayıtlı olduğu ülkenin vatandaşlığı geçerli oluyor. Yani uçakta doğan çocukların “dünya vatandaşı” olduğu argümanı hakikat değil.
Örneğin Shona Owen Birleşik Krallık pasaportu sahibi. Lakin pasaportunu yenileme vakti geldiğinde “doğum yeri” hanesi Shona için sorun yarattı. Shona’nın eski pasaportunda özel durumlar için ayrılmış bir sayfada “Pasaport sahibi Sussex’in Mayfield ilçesinin 10 mil güneyinde bir uçakta doğmuştur” yazıyordu. Lakin Birleşik Krallık’ta pasaportlar Avrupa Birliği standartlarına uymak üzere değiştirilince bu sayfalar iptal edildi. Bunun sonucunda Shona, doğum yerini en yakın uygun kategori olan “denizde doğdu” olarak değiştirmek zorunda kaldı.
2015’te China Air uçuşunda meydana gelen doğum kameralara bu türlü yansımıştı
ÖMÜR UZUNLUĞU PARASIZ BİLET YOK AMA…
Bu cins bürokratik problemler bir yana, uçakta meydana gelen başarılı bir doğum hem aile hem de havayolu şirketi için uygun haber sayılıyor ve birçok vakit bir reklam materyaline dönüşüyor. Örneğin Virgin Atlantic, uçakta doğan bebeğe 21 yaşına kadar kullanabileceği sınırsız ücretsiz bilet armağan etmişti. British Airways de Shona’ya 18’inci yaş günü için istediği rastgele bir yere giderken kullanabileceği iki kişilik bilet armağan etti. (Shona bu biletlerle Avustralya’da yaşayan büyükannesini ziyarete gitti.)
Özetle, uçakta doğan bebeklerin ömür uzunluğu uçağa parasız bindiği tezi bir kent efsanesinden öte değil. Lakin Shona seyahat öncesi check-in yaparken uçakta doğduğunu belirtiyor ve bu sayede kabin yükseltme hakkından birden fazla vakit fiyatsız faydalanabiliyor. Son olarak, mukadderatın bir cilvesi midir bilinmez lakin, Shona’nın seyahat bölümünde çalıştığını ve sık sık uçak seyahatleri yaptığını da belirtelim.
Conde Nast Traveler’ın “What Happens When a Baby Is Born on a Plane?” başlıklı haberinden derlenmiştir.
