İstanbul’da 1500 yıllık Aziz Polieuktos Kilisesi’nin kalıntılarında yürütülen hafriyatta gün yüzüne çıkarılan, tıpkı periyoda ilişkin yeraltı dehlizi dünya basınında da kendine yer buldu.
Gizemli dehliz, İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin (İBB) Saraçhane’deki binasının karşısında yer alan hafriyat alanında yaklaşık bir ay evvel bulunmuştu.
Kazı çalışmaları devam ederken, ABD merkezli dünyaca ünlü tanınan bilim sitesi Livescience ve The Science Times da buluntuyu haberleştirdi.
Yunanistan merkezli internet sitelerinde de arkeolojik keşfin haberleştirildiği görüldü. Greek Reporter ve Greek City Times haber siteleri, buluntunun Bizans devrine ilişkin olduğunu vurguladı.
Aziz Polyeuktos’a adandığı için onun ismini alan kilise, 11. yüzyılda evvel harap edilmiş, sonra da yağmalanmıştı. Kilisenin değerli kesimleri ve sütunları Venedik’e kaçırılmıştı.
1960’larda ise alt geçit imali sırasında kiliseye ilişkin birtakım tarihi yapıtların ortaya çıkmasıyla birlikte Aziz Polyeuktos Kilisesi’nde hafriyat çalışmaları başlamıştı. Son hafriyat çalışması da 8 Haziran 2022’de başladı.
Livescience’a açıklamada bulunan İBB Genel Sekreter Yardımcısı Becerikli Polat, bu dehlizin mümkün yağmacılardan ve bozulmalardan korunması için üstünün tekrar kapatıldığını ve girişlerinin de doldurulduğunu söz etti.
Ancak Polat’a nazaran İBB yetkilileri, yakın vakitte halkın da bu eşsiz buluntuları görebilmesi için çalışıyor.
Ayasofya’ya Kadar En Büyük Kiliseydi
Oxford Üniversitesi’ne nazaran Aziz Polieuktos Kilisesi, Bizans imparatoru Justinianus periyodunda, MS 524 ve 527 ortasında inşa edildi.
Yapı, o periyotta Konstantinopolis diye isimlendirilen İstanbul’un en görkemli kiliselerden biriydi. 537’de katedral olarak inşa edilen Ayasofya’nın tamamlanmasına kadar en büyük kilise vazifesini görüyordu.
Polat, kilisenin 11. yüzyıldaki bir sarsıntıda ağır hasar gördükten sonra terk edildiğini ve en sonunda 1204’te yüklü olarak Batı Avrupa’dan gelen Haçlılar tarafından kentin yağmalanması sırasında yıkıldığını aktardı.
İBB yetkilileri bu yapının daha âlâ anlaşılmasının İstanbul’u sarsan sarsıntılara dair de kıymetli ipuçları vereceği kanısında.
Asıl amacı Kudüs olan Haçlılar, o devirde Bizans İmparatorluğu’ndaki ayrışmalarda rol oynamıştı.
Britanyalı tarihçi Jonathan Phillips, Haçlıların desteklediği bir imparatorun ayaklanma sonucu indirilmesiyle “ellerinin boş kaldığını” ve “şehri yağmalamaya başladıklarını” belirtiyor.
Odaları Birbirine Bağlayan Tünel
Yeni keşfedilen yeraltı tüneli, iki büyük odayı birbirine bağlıyor.
Bu odalardan biri Hıristiyan ayininde ekmek ve şarabın hazırlandığı kısım.
Arkeologlara nazaran, yeraltı odalarının bir kısmı hala mozaikler, taş kakmalar ve oymalı mermer bloklarla süslü.
Britanya’nın saygın kurumlarından King’s College London’da vazife alan ve vakit zaman İstanbul’da da hafriyatlar yürüten arkeolog Ken Dark, Aziz Polieuktos kalıntılarının kentteki en düzgün belgelenen arkeolojik kalıntılardan biri olduğunu söyledi:
Umarım, tarihi açıdan kıymetli ve bir vakitler görkemli bir yapı olan bu kilisenin kalıntılarını tekrar sergilemek, ona dair farkındalığı çok daha geniş bir kitleye kazandırır.
Saraçhane Arkeoloji Parkı’nda Son Tarihi Keşif
Kilise tünelinin bulunmasının çabucak akabinde açıklamalarda bulunan Polat, Saraçhane Arkeoloji Parkı’nın halka açılacağını da duyurmuştu.
Arkeoloji parkındaki ses getiren son keşifse 1700 yıllık Pan heykeli oldu.
Polat, 1 Haziran’da Twitter hesabından yaptığı duyuruda İstanbul’un göbeğinde Saraçhane’de Polieuktos kazımızda 1700 yıllık Pan heykelini toprağın altından çıkardık. Daha evvel bulduğumuz heykelle birlikte İstanbul’un kayıp Roma Sarayı kısmına ulaştığımızı görüyoruz” diye yazdı:
İstanbul bir tarih ve turizm cennetidir. El birliği ile hak ettiği dünya turizm odağı düzeyine çıkaracağız.
Pan, Yunan mitolojisinde tabiat, ormanlar, kırlar, çobanlık, dağlar ve çalılıkların yaradanı olarak görülüyor.
Aynı vakitte çobanların ve çobanlıkla ilgili faaliyetlerin koruyucusu olarak kabul ediliyor.
Heykelin, Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü tarafından alınarak müze deposuna kaldırıldığı, gerekli uzman incelemesi sonrasında da kesin tarihleme yapılacağı belirtiliyor.
Independent Türkçe
