TÜRKİYE, bir devir turistlerin en çok satın aldığı eserlerin başında gelen el halısında birinciliği tekrar kazanmak istiyor. Dünyada toplam 1.17 milyar dolarlık ihracata ulaşan el halısında Hindistan uzun müddettir pazar liderliğini korurken; rekabet avantajı yakalayabilmek için yeni üreticilerin yetiştirilmesi gerektiğini belirten İstanbul Halı İhracatçıları Birliği (İHİB) Lideri Ahmet Hayri Diler, “El halısı konusunda üretimi ayağa kaldıracak bir projeyi başlatmak istiyoruz. Pilot bölgeler seçerek halı dokumanın canlı olduğu yörelerde dizayncı, pazarlamacı, gereçten, iplikten, boyadan anlayan gruplar oluşturulmalı. Bu takımla birlikte yapılacak dokunuşlarla dünyanın ne istediğini anlayarak üretim yapılmalı. Bu sayede kırsal kalkınma, bayan istihdamına da büyük katkı sağlanabilir. Bu reçeteyle atölyeleşme sistemine de geçmek gerekiyor. Zira dünya artık yalnızca klâsik dokumaları beklemiyor. Yaratıcı, tasarım odaklı eserler istiyor” yorumunu yaptı.
2022’de 2.7 milyar dolarlık ihracat gerçekleştiren halı dalının dünyada halı konusunda öncü olduğunu kaydeden Diler, 2020 yılında pandemiden ötürü ihracatta gerileme yaşandığını hatırlatarak, kelamlarını şu formda sürdürdü:
İHRACATTA PANDEMİ ETKİSİ
“Sınırlar kapandı ve ticaret durma noktasına geldi. Ama beşerler meskenlerinde kapalı oldukları vakit dekorasyona yöneldi ve halılara da ilgi arttı. 2021’de hoş bir yıl yaşadık. 2022’de ise ihracatımızda yüzde 13’lük gerileme yaşandı. Bu gerileme makine halısı ihracatındaki gerilemeden kaynaklandı. El halısı ihracatımız ise yükselişteydi. 2022’de el halısı ihracatı yüzde 8’lik artışla 47 milyon dolara çıktı. Lakin el halısındaki bu ihracatı kâfi görmüyoruz. El halısında Türkiye’yi eski günlerine döndürmeyi hedefliyoruz. 1990 ve 2000’li yılların başında el halısı ihracatımız yüksekti. Dokumacı sayımız 200 bin civarındaydı. 2017’de saha araştırması yaptık, dokumacı sayımız 18 bine gerilemişti. 25 yıllık süreçte dünyanın bir numaralı el halısı ihracatçısı ülkesi olan Türkiye, 7’nciliğe kadar geriledi. Birinci sırayı Hindistan kaptı. Fazla halı kültürü olmayan bir ülke. Lakin çok düzgün organize oldular.”
2.2 milyar 2022 makine halısı ihracatı
800 milyon dolar 2022’de ABD’ye yapılan ihracat
196 milyon dolar 2022’de Irak’a yapılan ihracat
EN ÖZEL MÜZELERDE SERGİDE
TÜRKİYE’nin bir halı ülkesi olduğuna dikkat çeken Ahmet Hayri Diler, “Dünyanın en hoş müzelerinde, en özel müzelerinin baş köşelerinde bizim halılarımız sergileniyor ve milletlerarası açık arttırma satışlarında çok yüksek kıymetlere halılarımız satılıyor. Anadolu, dokumanın beşiği pozisyonunda. Anadolu’da nereyi kazarsanız bir dokuma aleti çıkar. Neolitik devirden kalma dokuma örnekleri dahi var. Bu türlü bir kültürel zenginliğe sahip ülkemizin el halısı üretiminde geride kalması ise ıstırap verici” değerlendirmesini yaptı.
