Uluslararası insan kaynakları danışmanlığı şirketi Manpower, her yıl global ölçekte yetenek araştırması yapıyor. Ülkelerin bir sonraki yıla dair yetenek gereksinimleriyle mevcut insan kaynağı havuzunu eşleştirerek beklentileri sorguladığı bir araştırma bu. Bu yıl 41 ülke var araştırmada. Türkiye de dahil. Araştırmanın ayrıntılarını yandaki haberimizde aktardık. Ben kısaca özetleyeyim; 41 ülkenin yöneticilerinin 2024 için belirttiği yetenek açığı ortalaması yüzde 75. Türkiye ise yüzde 76 ile ortalamanın üzerinde kaldı. Sıralamada 22’nci.
Peki gelin işsizliğe bakalım… Eylül 2023 prestijiyle işgücüne iştirak oranı yüzde 53.6, birebir devirde TÜİK’in genç işsizlik verisi ise yüzde 16.7.
Bu, bir yanda aradığı yeteneği bulamayan şirket bir yanda da işsizlikten sıkıntı yanan gençlik sorunu yeni değil. Yıllardır tahlil geliştirilmeye çalışılıyor. İşe yarayanları da muhakkak var. Lakin bu kere endüstrici tarafında sorun büyük. Yetenek açığı tüm dünyada finansman sorunu kadar derin bir sorun haline geldi.
Konuyu sanayicilere sordum. Yürütülen projelerin ayrıntılarını aldım.
İLLE DE MESLEK LİSESİ
“Mesele diploma değil yetenek sahibi olmak. Sorun meslek edindirmek.” İşte sanayicilerin ortak görüşü bu. Bunun için de Amerika’yı yine keşfetmeye kimsenin niyeti yok. Adres belirli. Meslek liselerini gerçek manada ‘çalışır’ hale getirmek lazım. İstanbul Sanayi Odası Lideri Erdal Bahçıvan, endüstrinin gereksinimini şöyle anlattı: “Sanayinin katma bedelli üretime geçmesi ve yüksek teknoloji alanlarına yönelebilmesi için nitelikli işgücüne muhtaçlık duyuyoruz. Toplumsal ve kişisel hayatımızı kökten değiştiren yenilikler; bizleri, gelişen yeni şartlara ahenk sağlayacak işgücünü yetiştirmek için daha rekabetçi bir eğitim sistemini aramaya da zorluyor. Bu noktada, biz sanayicileri ilgilendiren hususların başında da hiç kuşkusuz mesleksel ve teknik eğitim geliyor.”
Erdal Bahçıvan
Bu yaklaşım ISO’nun 2019’un başında harekete geçmesine neden oldu. Hatırlayanlarınız vardır. İSO Mesleksel Eğitim İşbirliği Projesi (MEİP) başlatıldı. Bu kapsamlı bir mesleksel eğitim hareketi. Bahçıvan, projeyi şöyle anlattı: “Bu kapsamda halihazırda İstanbul’daki 45 meslek lisesini İSO’nun çeşitli dallardaki 150’yi aşkın meslek komitesi üyesiyle birlikte yönetiyoruz. Bugüne kadar meslek lisesi öğrencilerimize en nitelikli sanayi firmalarımızda istihdam, staj ve teknik seyahat imkanı sağladık; öğrencilerin ilgisini çeken dijital dönüşüm ve yeni teknoloji trendleri üzere hususlarda seminerler düzenledik. Düzenlenen eğitim ve etkinliklere yaklaşık 8 bin öğretmen ve öğrenci katıldı. Ulaştığı ölçek, derinlik ve sonuçlar prestijiyle ülkemizde bu alandaki en yenilikçi ve kapsayıcı çalışma olan İSO MEİP ile temel hedefimiz; meslek liselerine nitelikli öğrencileri çekmek, onları istihdam odaklı bir biçimde yetiştirmek ve endüstride, kendi alanlarında, uygun koşullarda istihdam fırsatlarıyla buluşturmak.”
Proje ile ISO’ya üye iş insanları İstanbul’daki meslek liselerine hamilik yapıyor. Ondan sorumlu hale geliyor. Erdal Bahçıvan önümüzdeki devirde yeni projeleri hayata geçireceklerini belirtirken kıymetli örnekler verdi. Mehmet Rıfat Evyap MTAL’nin Türkiye’nin birinci Yazılım Lisesi haline getirilmesi bunlardan biri. Yazılım alanına odaklı bir lise.
Yine Erasmus+ Mesleksel Eğitim Hareketliliği Akreditasyonu programı da parlak bir iş. Program boyunca, İSO MEİP kapsamındaki okullardan öğrenci ve öğretmenler, yurtdışındaki firmalarda işbaşı eğitimleri ve kurslara katılıyor. Bir yılda 500 kişi yararlanmış, 2024’te de 300 kişi yararlandırılacak. MEİP okullarının başarısı da ortada. Meslek lisesi mezunlarının istihdamda Türkiye oranı yüzde 10’lardayken MEİP okullarını bitirenler için yüzde 40’lar aşılmış.
SANAYİYE ÇEKEN PROJELER
Bir örnek de İstanbul Demir ve Demir Dışı Metaller İhracatçıları Birliği’nden. Birliğin Lideri Çetin Tecdelioğlu, ağır endüstrinin en büyük sıkıntısını gençlerin ilgisizliği olarak pahalandırıyor. “Mesele gençlerin kendilerini endüstrici olarak hayal edememeleri. Görmüyorlar, deneyimlemiyorlar. 95 sonrası doğan gençler dijital dünyanın tesirlerinden ötürü endüstriyi sevmiyor. O alanlar onlar için gri. Girmiyorlar. Evvel meslekleri gençlere öğretmemiz gerekiyor. Üretimin endüstrinin onlara meslek olarak neler getireceğini, nasıl toplumsal imkânlar tanıyacağını hayal edemiyorlar. Hizmet kesimini biliyorlar, bu yüzden daha çok orada istihdam var. Endüstriciler olarak gençlere endüstriyi sevdirmek, onlara üretimde kendilerini görecekleri hayaller kurdurmak boynumuzun borcu” diyor Tecdelioğlu.
Çetin Tecdelioğlu
Peki ne yapıyorlar bunun için? Onların da odağında meslek liseleri var. Bunun dışında başarılı örnekleri destekleyen, görünür kılan projeler geliştirmişler. Tecdelioğlu, “Biz endüstriciler olarak bu gençleri fabrikalara götürmeliyiz. Üretimi anlatıp tesisleri göstermemiz lazım. Onlara metal kesimini tanıtmaya çalışıyoruz. Gençleri deneyimli mühendislerle bir ortaya getirmemiz gerekiyor. ISO’nun meslek lisesi hamiliği projesi tüm Türkiye’ye yayılmalı. Yoksa yetenek açığı finansman kadar değerli bir sorun. Kök sorunlardan biri” kelamlarıyla sorunun derinliğini ortaya koyuyor.
İMMİB Endüstriyel Tasarım Yarışı hoş bir proje. İDDMİB ve İstanbul Kimyevi Unsurlar ve Mamulleri İhracatçıları Birliği (İKMİB) tarafından Endüstriyel Dizayncılar Meslek Kuruluşu (ETMK), Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) ve T.C. Ticaret Bakanlığı dayanağı ile 2005 yılından bu yana düzenleniyor. 18 yılda 5 bin 660 proje başvurmuş. 550 eser ödüllendirilmiş. Bugüne kadar toplam 89 dizayncı yurtdışı eğitim bursundan faydalanmış. “Afet ve Acil Durum” konseptiyle bu yıl yapılan yarışın kazanan tasarımcılarına toplam 260 bin TL ‘lik para mükafatı dağıtılmış.
Liseler birliğin yetenek açığı için ana proje alanı. İşbirlikleriyle tasarım kısımlarında yetiştirilen gençler fabrikalarda istihdam ediliyor. Yurtdışı dayanaklı gelişim programlarından da yararlandırılıyor.
