GYODER’in Ziraat GYO’nun katkıları ile hazırladığı ‘GYODER Gösterge’ 2023 3. Çeyrek Raporu’na nazaran, Türkiye genelinde ünite metrekare fiyatı 27,840 TL’ye ulaştı. En yüksek metrekare fiyatı ise İstanbul’da gerçekleşmiş olup 41,766 TL oldu. ‘GYODER Gösterge’ye nazaran talebin güçlü olması ve enflasyonist eğilimden kaçış gayretiyle yaşanan konut fiyatlarındaki artış eğiliminde yavaşlama işaretleri görülmeye başlandı. Rapora nazaran inşaat maliyet endeksi (Ağustos-2023) yıllık olarak yüzde 66,46 arttı. Endeksin alt kırılımlarına bakıldığında ise gereç fiyatları tıpkı periyotta yüzde 52,18, personellik maliyetleri de yüzde 113,27 olarak yükseldi. Rapora nazaran artan maliyetler ve fiyatlar bölümdeki konut satışlarını da etkilemeye devam ediyor. Hakikaten 2023 yılının üçüncü çeyreğinde 334.295 adet konut satıldı. Her ne kadar konut satışlarında yıllık bazda dört çeyrektir devam eden düşüş serisi sona erse de yılın birinci dokuz ayı toplamındaki konut satış adedi geçen yılın tıpkı devrine kıyasla yüzde 14.9 düşüşle 900.074 adet olarak gerçekleşti.
İPOTEKLİ SATIŞLAR SERT DÜŞTÜ
Rakamlar satış durumuna nazaran tahlil edildiğinde, birinci el satışların üçüncü çeyrekte 2013 yılından beri en düşük düzeyine gerilediği gözleniyor. 2023 yılının ikinci çeyreğinde de emsal formda en düşük ikinci çeyrek verisi görülmüştü. Üçüncü çeyrekte 97.439 adet konut, birinci defa satışa husus olurken birinci satışların toplam satışlar içerisindeki oranı bir evvelki çeyrek verisi olan yüzde 30,9’dan yüzde 29,1’e geriledi. İkinci el satışların hissesi ise yüzde 70,9 olarak gerçekleşmiş olup 236.856 adet konut ikinci el satışa mevzu oldu.
Satış biçimine nazaran yapılan değerlendirmelerde ise yüzde 37,2 oranında gerileme ile birlikte ipotekli satışlar, data tarihindeki en düşük üçüncü çeyrek verisine geriledi. İpotekli satışların toplam satışlar içerisindeki oranı bir evvelki çeyrekte yüzde 22,2 iken üçüncü çeyrekte bu oran yüzde 11,8’e geriledi. Üçüncü çeyrekte, ipotekli satışlar 39.354 adet, başka satışlar 294.941 adet oldu.
2022 yılının birinci dokuz aylık periyoduna bakıldığında ise 228 bin adet ipotekli konut satışı yapılırken bu yılın tıpkı periyodunda yüzde 29,6’lık bir düşüş ile 160 bin adet satış yapıldı. Rapora nazaran ipotekli satışlardaki azalma konut kredi faizlerinde ve konut fiyatlarındaki artışın tesiriyle meydana gelmiş görülüyor.
YABANCIYA SATIŞLAR YÜZDE 43 AZALDI
Yabancılara yapılan satışlar üçüncü çeyrekte 8.789 adet olurken konut satışlarının geneline kıyasla yıllık bazda yüzde 38,4 oranında gerileme kaydetti. Yabancılara yapılan konut satışlarına Ocak-Eylül periyodu olarak bakıldığında ise bir evvelki yılın birebir devrine nazaran yüzde 43,5 azalmayla 28 bin 64 adet satış olarak gerçekleştiği görülüyor.
3. çeyrekte ülke uyruklarına nazaran en yüksek alım Rusya Federasyonu vatandaşları tarafından yapılmış olup vilayet bazında üçüncü çeyrekte en yüksek satış 2.922 adet konutla Antalya’da gerçekleşti. Antalya yüzde 33,2 ile birinci sırada yer alırken ikinci sırada yüzde 32,7 hisse ile İstanbul, üçüncü sırada ise yüzde 8,2 hisse ile Mersin yer aldı.
2023 yılı 3. çeyreği sonuna bakıldığında ise yabancıların gayrimenkul yatırımlarında en çok tercih ettiği birinci üç vilayet sırasıyla İstanbul, Antalya ve Mersin oldu. Yabancıların tüm gayrimenkul çeşitleri toplam yer adedi bazında Türkiye’de yaptıkları yatırımlar incelendiğinde birinci sırayı Rusya Federasyonu, İran ve Irak vatandaşları aldı.
KONUT KREDİSİ HACMİ 445,9 MİLYAR TL
2023 Eylül ayı prestiji ile konut kredilerinde aylık faiz oranı yüzde 2,98, yıllık bileşik faiz ise yüzde 42,21 düzeyinde gerçekleşti. Bu oranlar son 10 yılın en yüksek pahaları olarak kaydedildi. Rapora nazaran 2023 yılı Eylül ayı sonunda konut kredisi hacmi 445,9 milyar TL düzeyinde gerçekleşti. Eylül 2022 tarihinde 354 milyar 411 milyon TL olan toplam hacim 12 aylık devirde yaklaşık yüzde 26’lık oranda artış gösterdi.
2023 yılı 2. çeyrek devrinde kullandırılan konut kredisi ölçüsü 62.486 milyon TL’ye ulaştı. Konut başı ortalama kullandırılan kredi meblağı ise 940.000 TL oldu. Rapora nazaran 2023 yılı 3. çeyrek devrinde İstanbul’da 100 m2’lik bir konut için kullanılacak konut kredisinin aylık taksitleri hane halkı harcanabilir gelirinin yüzde 92’si oranında.
GYF’LERİN PAZAR BÜYÜKLÜĞÜ 48,4 MİLYAR TL
Rapora nazaran ihraç periyodu devam eden ve birinci kere yatırım almış olan fonlar dahil olmak üzere toplam 151 gayrimenkul yatırım fonu bulunuyor. Gayrimenkul Yatırım Fon büyüklüğü bir evvelki çeyrek periyoda nazaran yüzde 12,4 artış göstererek 48,4 milyar TL düzeyine ulaştı.
GYF pazarı toplam büyüklüğünün, 2018 yılı son çeyreğinden itibaren her çeyrek müspet istikamette arttığı gözlemleniyor. Bu yılın üçüncü çeyrek sayıları, 2022 yılının birebir çeyreği ile kıyaslandığında GYF pazar büyüklüğünün son bir yıllık dönemde yüzde 120,5 büyüme gerçekleştirdiği görülüyor.
GYO ENDEKSİ ENFLASYONA KARŞI MUHAFAZA SAĞLADI
GYO sayısı ise 2023’ün üçüncü çeyreğinde halka arz olan 4 yeni GYO ile 43’e yükseldi. Evvelki çeyrekte 211 milyar TL olan GYO’ların toplam piyasa pahası, bu 4 yeni GYO ile 355 milyar TL’yi aştı ve bazında da 8,2 milyar USD’den 13 milyar USD’ye yükseldi. Raporda 2023 yılının ikinci çeyreğinde yükselişe geçen GYO endeksinin Temmuz-Eylül 2023 periyodunda yüzde 54’lük bir yükselişle 2.817 puana yükseldiği kaydedildi. Tıpkı devirde BIST 100 endeksi yüzde 45’lik artışla GYO endeksinin gerisinde kalarak 3. çeyreği 8.335 puandan kapattı. Raporda her iki endeksin birebir periyottaki enflasyon oranının üstünde kalmasının, konut fiyat artışının yavaşladığı bir devirde enflasyona karşı kıymetli muhafaza araçları olarak göze çarptığına dikkat çekildi.
