1- MESKEN SAHİBİ NE VAKİT ARTIRIM TALEP EDEBİLİR?
Kira kontratları aksi bir durum olmadıkça her yıl yenilenir. Artırım da yılda bir sefer ve kontrat yenileme tarihinde yapılır. Yani konut sahibi ‘asgari fiyat arttı haydi kirayı da artır’ diyemez. Son yıllarda kira için ‘ara zam’ talepleri gelse de bu türlü bir uygulama yasal değil.
2- ORAN NASIL BELİRLENİR?
Kira artış oranı enflasyon sayılarıyla belirleniyor. Kontrat devrinde açıklanan TÜFE 12 ay ortalaması birebir vakitte kira artış oranı manasına geliyor. Lakin fahiş artışlar sonrasında Haziran 2022’de konut kiralarına yüzde 25 artırım sonu geldi, sonrasında bir yıl daha uzatıldı. Bu nedenle 2 Temmuz 2024’e kadar kirada yasal artış oranı yüzde 25 olmaya devam edecek. Beklenti, bu tarihten sonra artırım hududu uygulamasının bir daha uzatılmaması.
3- YÜZDE 25’İN ÜZERİNDE ARTIŞ YAPILIR MI?
Yasal kira artış oranı yüzde 25 olsa da piyasa gerçekleri bundan farklı. Birden fazla vakit mesken sahipleri bu oranı kabul etmiyor, pazarlık süreci başlıyor. Taraflar anlaşırsa yasal oranın üzerinde artış yapılıyor. 5 yılı geçen kiracılarda ise mesken sahipleri kira bedelinin yine belirlenmesi için tespit davası açıyor. Taraflar evvel arabulucuda görüşüyor, uzlaşamazlarsa 2-3 yılı bulan dava süreci başlıyor. Bu süreçte bölgedeki emsal kira örnekleri inceleniyor, kiracıya bir hakkaniyet indirimi yapılarak yeni kira sayısı belirleniyor.
4- UZLAŞMA OLMAZSA ‘EVDEN ÇIK’ DİYEBİLİR Mİ?
Zamda anlaşamamak tahliye sebebi olamaz. Tıpkı kira periyodu içinde vaktinde kira ödenmediği gerekçesiyle iki defa ihtar yapıldıysa, mesken sahibinin kendisinin ya da bakmakla yükümlü olduğu birinin gereksinimi varsa, 10 yıllık kontrat uzama müddeti dolduysa, mesken sahibinin elinde adaba uygun bir tahliye taahhüdü varsa ya da meskende esaslı bir tadilat, ya da dönüşüm olacaksa tahliye istenir.
Günümüzde daha çok ‘Kiracı ucuza oturuyor, çıksın 2-3 katına diğerine kiraya veririm’ uygulaması hakim. Lakin muhtaçlık nedeniyle kiracı meskenden çıkarılırsa, üç yıl diğerine kiraya verilemez. Verilirse eski kiracıya 12 ay kira bedeli kadar tazminat ödenir. Alışılmış bu alanda durumu berbata kullanan kiracılar da var. Kimi kiracılar, haklı bir münasebet olsa da davaların üç yıla kadar uzadığını bildiği için meskenden çıkmamak konusunda ısrar ediyor ya da fahiş ödemeler talep ediyor.
5- İŞYERİ KİRASININ FARKI NEDİR?
Mevcutta işyeri ve konut kira artırımları birbirinden farklı. Zira kiraya artırım hududu yalnızca konutlar için devreye girdi, işyeri kapsam dışı tutuldu. Bu nedenle işyeri kira artırımı TÜFE 12 ay ortalamasına nazaran belirlenmeye devam ediliyor. Örneğin, aralık başında açıklanan TÜFE 12 ay ortalaması yüzde 53.40 oldu. Aralıkta kontratı yenilenenler konuttaki yasal oranın iki katından da fazla artış yapmak zorunda kaldı. Artırım oranı farklı olsa da işyerinde de artışın tekrar yılda bir defa ve mukavele yenileme periyodunda olduğu da unutulmamalı.
