ÇOK değil, bundan yalnızca üç yıl evvel sarf materyalleri üreten bir şirketin dış ticaret müdürü çaresizce şu bilgiyi vermişti: “Bütün Avrupa’dan bize maske talebi geliyor, üretim yetmiyor. Ortaya hatırlı bireyler konuluyor. Kapasite artırmamız kural.”
Ve o kapasite çok süratli arttı. Maske üzere birinci basamak tıbbi aygıt eserlerde Çin’le başa çıkamayan ve geri planda duran Türkiye, bir anda maske yatırımını artırdı. Hammadde fiyatları süratle arttı. Sevkiyat sorunu baş gösterince Türkiye Avrupa’nın ana tedarik zincirinde tekrar yıldız oldu. Maske makinesi bulan küpü bulmuş üzere sevindi. Olağanda 20 bin dolara satılan o makineler 100 bin üzere paralar ödenerek uçaklarla Türkiye’ye getirildi.
COVID-19 süratle yayılıyor ve can alıyordu. Maske üretmek bir memleket sorunu haline gelmişti. İhracatına hudut konuldu, zira içerde bize de lazımdı. Seferberlik vardı; çorapçı da maske üretti beyaz eşyacı da. Ve 2019’da 1.8 milyon dolar olan maske ihracatı 2020’de tam 123 kat artarak 216.6 milyon dolara çıktı.
Cengiz Balçık
50 MİLYON DOLARLIK YATIRIM
Yaklaşık iki yıldır maske hayatımızda yok. Lakin bu kış hastalıklar soru işaretlerini artırdı. Havaların soğumasıyla birlikte sıhhat örgütlerinden salgının yine güçlendiği istikametinde haberler geldi. Havada dolaşan üçlü bir virüs olduğu, ortalarında COVID-19’un da aktif halde dolaştığı, buna öteki virüslerin de eklenerek hastaneye yatışları, hatta bu yüzden ağır bakım odalarında doluluk oranlarının yüzde 80’lere dayandığı belirtildi. 2023’ün birebir aylarına nazaran önemli bir artış var. Sıhhat Bakanlığı da vatandaşları bu ‘kokteyl virüs’e karşı dikkatli olmaları istikametinde uyardı. Uçakta, metroda, AVM’de yine maske görür olduk. Bu sefer hazırlıklıyız derken tıbbi aygıt üreticileri durumun hiç de o denli olmadığını belirtti.
2.6 MİLYAR ADET MASKE STOKTA
Hürriyet’e konuşan İstanbul Ticaret Odası İlaç ve Tıbbi Aygıt Meslek Komitesi Lideri Cengiz Balçık, büyük maske üreticilerinin uzun müddettir üretimi durdurduğunu hatta maske makinelerini elden çıkardığını söyledi. Cengiz, “Pandeminin akut devrinde yaklaşık 50 milyon dolarlık maske makinesi alımı yapıldı. Herkes kalitesine dikkat etmeksizin üretim yaptı. Çok yeterli satışlar oldu, ihracat patladı. Bu yatırımı kesim geri aldı elbette” dedi. Cengiz Balçık’ın verdiği bilgilere nazaran, yaklaşık bir yıldır üreticiler maske satışı yapamıyor. Balçık bu gelinen tabloyu şöyle anlattı: “Yaklaşık bir yıldır ne yurtiçinden ne de yurtdışından talep var. Üretilen maskeler elde kaldı. Şu anda piyasada 2.6 milyar adet maske stokta bekliyor. Ben de büyük üreticilerdendim, üretmiyorum. 100 bin dolarlarla alınan maske makineleri 4-6 bin dolar ortasında parayla elden çıkarıldı. Kimileri depoya koydu fakat piyasanın birçok makinesini sattı.”
PLANLAMA YAPILMALI
Peki neden? Balçık’ın cevabı kolay bir iktisat konusu: “Talep düştü. Plansız arz, piyasada fiyatları düşürdü. Pandemi periyodunda kur düşük olduğu halde 3 TL’ye satılan bir maskenin fiyatı şu anda azamî 75 kuruş. Bu fiyatlarla kazanmak mümkün değil. Onun yerine tıbbi örtü üretimine geçildi. Bunlara yer açmak için de maske makineleri elden çıkarıldı. Türkiye bir anda ayda 250 milyon adet maske üretmeye başlamıştı. Enjektörde de tıpkı durumu yaşıyoruz. Dünyanın en büyük enjektör üreticisi olduk, fiyatlar çok düştü. Yine bir pandemi olsa bu sefer de elden çıkarılan makineler birebir fiyatla geri alınamayacak. Stratejik planlama bölüm ve kamu tarafından devreye alınmalı.”
‘MASKE ALIRKEN BARKODUNA BAKIN’
Cengiz Balçık’ın verdiği bilgilere nazaran stokta kalan maskelerin büyük kısmı muhakkak kalitenin altında. Pekala neye dikkat etmeli? Balçık, “Tıbbi maske üç katlı olmalı. Her kumaştan yapılmamalı. Yoksa tam bilakis hasta eder. Çok hoş bir sistem var. Devlet tıbbi aygıta barkod sistemiyle takip edilebilirlik getirdi. Barkodu okutunca üreticisi kim, ruhsatı, evrakları hepsi ortaya çıkıyor. Tüketicilerin buna dikkat ederek maske almalarını öneririm” diye yanıtladı.
