Hızlı modanın dünyadaki öncüleri, döngüsel iktisat maksadıyla istenmeyen giysileri geri alma kampanyaları yaparken; geri alınan giysilerin aslında atıldığı ya da yok edildiği ortaya çıktı. Changing Markets Foundation tarafından hazırlanan rapora nazaran, markaların geri dönüşüm yoluyla tekrar kazanmayı vaat ettiği eserler ya yakılarak yahut çöpe atılarak ortadan kaldırılıyor, ya da Afrika ülkelerine gönderiliyor. Uzun müddettir Afrika’nın kullanılan giysiler için adeta bir art bahçeye dönüştüğü bilinirken; uzmanlar, Avrupa’nın bu hususta ilgili maddeleri bir an evvel çıkarması gerektiğini savunuyor.
SADECE 5 ESER AMACA ULAŞTI
Yapılan araştırmaya nazaran ortalarında H&M, Primark ve C&A üzere markaların da yer aldığı önde gelen şirketler, tekrar kullanılmak ya da geri dönüştürülmek üzere kendilerine gönderilen giysilerin dörtte üçünü ya büsbütün yok ediyor ya depolarda bahtına terkediyor ya da plansız bir biçimde Afrika ülkelerine gönderiyor. Aslında, “Giysilerinize ikinci bir hayat verin” sloganıyla sürdürülebilirlik konusunda çalışmalarını sürdüren C&A’nın yanı sıra H&M ve The North Face de döngüsel iktisada işaret eden farklı sloganlarla ikinci el giysi bağışlarını kabul ediyor. Sloganlar her ne kadar dikkat cazip olsa da izlenen 21 eserden 16’sının rastgele bir döngüsel sürece dahil edilmemesi ise markaların sürdürülebilirlik konusundaki samimiyetinin sorgulanmasına neden oluyor.
ELYAFA VERGİ ÖNERİSİ
Changing Markets Kampanya Yöneticisi Urska Trunk, bu tabloyu dokuma bölümünde yeşil aklamanın bir tezahürü olarak yorumlarken, “AB’deki kurallarının güçlendirilmesi gerekiyor. Geri dönüşüm ve tekrar kullanım maksatlarının belirlenerek, süratli modada çok kullanılan elyaf üzere olmazsa olmaz eserler vergilendirilmeli” dedi. Trunk, Hürriyet’e yaptığı açıklamada, “Moda sanayisinin sürdürülebilirliği seçmesi için çok kıymetli bir yol ayrımındayız. Avrupa Parlamentosu, mecburî tekrar kullanım ve geri dönüşüm konusunda maksatlar belirlemeli. AB’de gündemde olan konular kıymetli dokumacılık üreticilerinden biri olarak Türkiye’yi de yakından etkileyecektir. Zira bu yalnızca AB’deki üreticileri değil; AB’ye ihracat yapan ülkeleri de kapsayacak” dedi.
LONDRA’DAKİ ETEK MALİ’DEKİ ÇÖPTE BULUNDU
Hollanda merkezli kuruluş tarafından yapılan bu deneyde, Apple AirTags’le birlikte markalara bağışlanan 21 mont, pantolon, ceket ve çok sayıda kullanılmış giysiler takip edildi. Eserler Hollanda dışında, Belçika, Fransa, Almanya ve İngiltere’deki çok sayıda markanın mağazasına bağışlandı. Yapılan araştırmanın sonuçlarına nazaran bağışlanan bir pantolon çimento fırınında yakılırken; öteki bir etekse Mali’de bir çöp alanında bulundu. Üç eserin son durağı Ukrayna olurken; yalnızca 5 eser Avrupa’da yine kullanıldı ya da bir satış mağazasına gönderildi.
YASALAR SÜRECİ OLUMLUYA ÇEVİREBİLİR
Hazır giysi kesiminde döngüsel iktisat için kıymetli teşebbüslerden biri olan Nivogo’nun Büyümeden Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Tunahan Baş da yasal zorunluluklarla daha başarılı sonuçlara ulaşılabileceğini belirterek, “Global bir araştırmaya nazaran dolabımızın yalnızca yüzde 20’sini kullanıyoruz. Bir süratli Moda canavarı yaratıldı ve denetim edilemez noktaya geldi. Markalar da bu durumdan mutsuz. Müşteri memnuniyeti kapsamında iade edilen eserler birçok marka tarafından artık kullanılamaz ESER kategorisine sokuluyor. Bilhassa iade tarafında yasal tabana muhakkak gereksinim var. Örneğin Hollanda’da artık her üretici eserlerinin geri dönüşümünden sorumlu olacak, devlet de bunu teşvik edecek. Türkiye’de de benzeri bir uygulama olmasını diliyoruz” dedi.
