‘En Mavi Göz’, ‘Sevilen ve Süleyman’ın Şarkısı’ üzere bilinen yapıtlarıyla birlikte 11 yapıtı olan Nobel ve Pulitzer Ödüllü Toni Morrison hayatını kaybetti.
88 yaşındaki müellifin Pazartesi gecesi hayatını yitirdiği açıklandı.
TONI MORRISON KİMDİR?
Toni Morrison Afro-Amerikalı personel sınıfı bir ailenin dört çocuğundan ikincisi olarak Ohio eyaletine bağlı Lorain’de dünyaya geldi. Babası George Wofford on beş yaşındayken iki siyah iş adamının beyazlar tarafından linç edildiğine tanıklık etti ve Morrison’a nazaran bu durum babasında travma yarattı. Linç olayından sonra George Wofford, gerek ırkçılıktan kaçmak gerek de ekonomik sebeplerden dolayı ırksal olarak iç içe geçmiş ve sanayisi gelişmekte olan Ohio’nun Lorain bölgesine göç etti. Morrison’ın annesi Ramah Wofford ise dindar bir konut hanımıydı.
Morrison’ın ailesi Afro-Amerikan halk öyküleri, hayalet hikayeleri ve Afro-Amerikan ezgileri vasıtasıyla onun Afro-Amerikan kimlik şuuru geliştirmesini sağladı. Çocukken sık sık kitap okuyan Morrison’ın en sevdiği muharrirler Jane Austen ve Leo Tolstoy’dur. On iki yaşında Katolik olarak Anthony ismini alan Morrison, daha sonra nickname olarak Toni’yi kullanmaya başladı.
1949’da, siyah entelektüel etrafa katılmak emeliyle çoğunlukla Afro-Amerikalılara tahsis edilmiş olan Howard Universitesi’ne kayıt oldu. Okul, ırksal olarak segrege olmuş/ayrıştırılmış restorantlar ve otobüsler ile birinci kere karşılaştığı yer olan Washinton D. C.’deydi. Üniversitenin İngilizce kısmından 1953 yılında mezun olduktan sonra masterını 1955 yılında Cornell University’de yaptı. Master tezi Virginia Woolf ve William Faulkner üzerineydi. Texas Southern Üniversitesi’nde iki yıl, Howard Üniversitesi’nde ise yedi yıl İngilizce eğitimi verdi. Howard Üniversitesi’nde eğitmen olarak misyon yaptığı esnada Jamaikalı bir mimar olan ve 1958 yılında evleneceği Harold Morrison ile tanıştı. 1964 yılında boşandıklarında ikinci çocuklarına gebeydi.
RANDOM HOUSE’TA EDİTÖRLÜK YAPTI
Boşandıktan sonra hayatına Random House’ta editorlük yaparak devam etti ve Random House’un hikaye/öykü alanında birinci kıdemli siyah bayan editörü oldu.
Morrison, siyah edebiyatının ana akım medyada görünür hale gelmesinde değerli rol oynadı. Üzerinde çalıştığı birinci kitaplardan biri de Nijeryalı müellifler Wole Soyinka ve Chinua Achebe ile Güney Afrikalı oyun müellifi Athol Fugard’ın çalışmalarını içeren bir koleksiyon niteliğinde olan ve çığır açan Çağdaş Afrika Edebiyatı (Contemporary African Literature) isimli çalışmasıdır.
Eserleri ortasında kölelikten 1970’lere dek Amerikalı siyahların hayatından fotoğraflar, araştırma yazıları, ilustrasyonlar ve başka bilgilerin bir antolojisi niteliğinde olan The Black Book (1974) da yer alır.
Morrison, yazım hayatına Howard Üniversitesi’nde şairler ve muharrirlerin oluşturduğu gayrı resmi bir kümenin kesimi olarak başladı. Birinci romanı olan En Mavi Göz’de mavi gözlere sahip olmak isteyen küçük bir siyah kızın öyküsünü anlatıyordu. “En Mavi Göz” isimli kısa romanı birinci yayımlandığında Morrison otuz dokuz yaşındaydı. Kitap birinci yayımlandığında pek ilgi görmese de daha sonra müellifin tanınmış romanları ortasında yerini aldı.
1975’te, Morrison’ın ikinci romanı olan ve iki siyah bayanın arkadaşlığın anlatan ‘Sula’, National Book Award adaylığına seçildi. Üçüncü romanı olan ‘Solomon’un Şarkısı’ ile müellif, ulusal manada ün ve beğeni kazandı ve pek çok ödül aldı.
Sonraki romanı “Tar Baby”de dış görünüşü konusunda takıntılı olan fashion model Jadine ve Jadine’in aşık olduğu meteliksiz bir serseri ve siyahlığıyla barışık olan Son’un öyküsünü anlatır. Birinci oyunu Dreaming Emmett, beyaz erkekler tarafından öldürülen Emmett Till isimli siyahi genç hakkındadır.
NOBEL ÖDÜLÜ’NE LAYIK GÖRÜLDÜ
Morrison 1987’de en çok ödül alan romanı Sevgili (Beloved)’i yayımladı. Roman, köleleştirilen Afro-Amerikalı bir bayan olan Margaret Garner’ın gerçek öyküsünden esinlenilerek yazıldı. Morrison 1988 yılında Pulitzer ve 1993’te de Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazandı.
