Bugünün Doodle’ı, Türkiye’nin birinci bayan gök bilimcilerinden biri olarak tanınan Türk astronom ve matematikçi Nüzhet Gökdoğan’ı anıyor.
HATİCE NÜZHET GÖKDOĞAN KİMDİR?
Hatice Nüzhet Gökdoğan, (14 Ağustos 1910, İstanbul- 24 Nisan 2003), Türk gök bilimci ve akademisyen.
Türkiye Cumhuriyeti’nin birinci bilim kadınlarındandır. “Türkiye’nin birinci bayan gökbilimcisi ve birinci bayan dekanı” olarak bilinir. İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi kayıtlarındaki bir numaralı doktora tezinin sahibidir ve Fakülte’deki Astronomi Kürsüsü’nde vazife yapan birinci Türk doçent olan Gökdoğan, 1954-1956 ve 1978-1980 yılları ortasında İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi dekanlığı yaptı.
Bayındırlık Bakanlarından siyasetçi Ali Mukbil Gökdoğan’ın eşi, Cumhuriyet tarihinin birinci bayan keman profesörü Gönül Gökdoğan’ın annesidir.
Yaşamı1910 yılında İstanbul’da doğdu. Babası Atatürk’ün silah arkadaşlarından tümgeneral Mehmet Zihni Toydemir, annesi Nebihe Hanım’dır Yatılı olarak okuduğu Erenköy Kız Lisesi’nden 1928 yılında mezun olduktan sonra devlet bursu kazanarak matematik-fizik lisansı yapmak üzere Fransa’ya gönderildi. Lyon Kız Lisesi’nde Fransızca öğrendikten sonra Erkek Lisesi kısmına geçerek matematik yüklü bir tahsil gördü. 1932’de Lyon Üniversitesi’nde matematik lisansını tamamladı. 1933 yılında Paris Üniversitesi’nde fizik tahsili görmeye başladı ve Paris Gözlemevi’nde staj yaptı. Yıl sonu imtihanlarının akabinde yurda döndü.
İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde Astronomi Enstitüsü’ne birinci Türk doçenti olarak atandı. Üniversite bahçesine gözlemevi kurulması çalışmalarına katıldı. 1936’da Yüksek Mühendis Mektebi’ne (İstanbul Teknik Üniversitesi) müderris muavini olarak atandı ve bu kurumun birinci bayan çalışanı oldu. 1946 yılına kadar matematik doçenti olarak vazifesini sürdürdü.
1937’de İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde doktora tezini tamamladı. Bu tez, fakülte kayıtlarında “bir” numaralı tez olarak kayıtlıdır. Yüksek Mühendislik Mektebi’nde iken tanıştığı Mukbil Gökdoğan ile 1938’de evlendi. Bu evlilikten kızı Gönül (1941) ve oğlu Ömer Can (1946) dünyaya geldi.
1940 yılında doçent unvanını aldı. Tıpkı yıl William Marshall Smart’ın Spherical Astronomy isimli yapıtını Kürevî Astronomi ismiyle Türkçeye çevirdi[4] 1948 yılında profesör unvanın aldı.
Türk Matematik Derneği’nin (1948), Türk Bayanlar Derneği’nin (1949) kurucuları ortasında yer aldı. Çeşitli periyotlarda Türk Bayanlar Derneği’nin başkanlığını yürüttü. 1954 yılında birkaç astronom ile birlikte kurduğu Türk Astronomi Derneğinin başkanlığını 20 yıl boyunca sürdürdü.
1951-1952 yıllarında Amerika Birleşik Devletleri’ninMichigan eyaletine gitti. Ann Arbos ve McMathHulbert gözlemevlerinde ve Wilson Dağ Gözlemevi ile Palomar Dağı Gözlemevi’nin merkezinin bulunduğu Pasedena’da çalıştı.
23 Haziran 1954’te İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi dekanlığına seçildi. Türkiye’nin birinci bayan dekan olarak iki yıl bu vazifesi sürdürdü. 1958 yılından itibaren 22 yıl Astronomi Kürsüsü başkanlığı yaptı. Kısım Başkanlığı mühletince Fransa’da Meudon ve Kaç, İsviçre’de Basel, İtalya’da Asiago Rasathaneleri ile ortak araştırma programları geliştirdi. Aralık 1971’de Astronomi kürsüsünde Türk ve Balkan astronomların katıldığı “Keppler Sempozyumu”nu düzenledi.
1978’de ikinci defa dekan seçildi. Eylül ayında Silivri’de II. Ulusal Astronomi Kongresi’ni düzenledi. BuKongre, 1997’de kurulan Ulusal Gözlemevi fikrinin gündeme geldiği ve tartışılmaya başlandığı çok değerli bir toplantı oldu.
Gökdoğan, 1980’de dekanlık ve kısım başkanlığı misyonlarını sürdürmekte iken emekli oldu. Akademik ömrü boyunca 6 ders kitabı çevirdi; 3 ders kitabı yazdı; 13 bilimsel makalesi yayınlandı. TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi’nin kurulmasında birinci adımların atılışında rol oynadı.
24 Nisan 2003 tarihinde hayatını kaybetti. Cenazesi, Zincirlikuyu Mezarlığı’nda defnedildi.
