Son yılların sevindirici trendlerinden biri bilhassa plastik eserlerin geri dönüşümüne yönelik yatırımlarda artış olması. Bilhassa ekonomik bedeli çok yüksek olan pet şişelerde bu yatırımlara daha çok rastlıyoruz. Bugün size ekseriyetle kıyılardan içimiz parçalanarak, biraz da öfkeyle topladığımız pet şişelerin hayli estetik bir ‘ileri’ öyküsünü anlatacağım.
Hikâyeyi anlatmaya başlamadan evvel Türkiye bu hususta ne durumda diye merak ettim. Türk Plastik Sanayicileri Araştırma, Geliştirme ve Eğitim Vakfı (PAGEV) Lideri Yavuz Eroğlu’nu aradım. Şu bilgileri verdi:
“Türkiye’de yılda 20 milyar adet plastik ambalaj tüketiliyor. 2030’da bu sayının 30 milyara çıkacağı varsayım ediliyor. Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın bilgilerine nazaran plastik ambalaj atıklarının yüzde 55’i geri dönüştürülüyor. Bunlar içinde en büyük hisse pet şişede. Zira pet şişeler geri dönüştüğünde elde edilen polyester hem iplik olarak dokumacılıkta hem plastik dalında hem de elyaf sanayisinde ağır kullanılıyor ve talep görüyor. Hasebiyle pet şişede dönüşüm oranını yüzde 85 olarak varsayım ediyoruz. Şayet depozito sistemi gelirse dönüşüm oranı yüzde 100’lere çıkacak.”
KADIN İŞVERENDEN HASSAS KOLEKSİYON
1955’te Hasan Cansız tarafından kurulan plaj giysi ve iç giysi markası Kom’un bugünlerde bütün iş stratejileri işte bu pet şişeleri iktisada dönüştürecek yatırımları artırmak üzerine konseyi. Şirketin birinci dönüm noktası 1970’lerin başında Amerikan iç giysi firması “Hollywood Vasserette” ile yaptığı muahede olmuş. Gerisinden Avrupa’nın bütün ünlü markaları üretime gelmiş. Bugünlerde ise pandemi periyodunda başlayan öbür bir dönüşüm atağı var. 2021’de Hasan Cansız’ın vefatının akabinde idare şurası başkanlığı koltuğuna oturan İTÜ Dokumacılık Mühendisliği mezunu Ayşenur Cansız ile bu dönüşümü konuştuk. Diyor ki, “İplikten şezlonga uzanan tam entegre bir mayo üreticisiyiz. Makine dahil biz yapıyoruz. Pisa Dokuma olarak tüm kademelerde varız.”
İşte bu entegre sistem Kom’un pet şişelerden göz alıcı mayolara uzanan öyküsünde büyük baht.
DÖRT YIL EVVEL BAŞLADI
Ayşenur Cansız’ın verdiği bilgilere nazaran şirketin eser kümesinin yüzde 90’ı sentetik elyaftan oluşuyor. Bu, pet şişeyle birebir materyal, hammaddesi petrol olan bir eser. Tabiatta bu kadar pet şişe atığı varken iktisada kazandırmak, birebir vakitte ekonomik bir avantaj da getiriyor. Bu nedenle Cansız ve grubu 2019’da pet şişelerden üretilen geri dönüştürülebilir polyester elyaf kullanımına başlamış.
Cansız, “Ayrıca ileride naylon kumaş atıklarının toplanarak tekrar iplik üretiminde kullanılmasını hedefliyoruz. Bunun Ar-Ge’sini yürütüyoruz. Pisa Tekstil’in geri dönüşümlü iplikten ürettiği mayo kumaşı, toplam üretimimizin yüzde 15’ini oluşturuyor. Mayo ihracatımızın ise yaklaşık yüzde 20’si geri dönüşümlü eserlerden oluşuyor” diyor.
BALIK AĞLARINDAN KAPSÜL KOLEKSİYON
Kom şimdilik, geri dönüşümlü iplikleri yalnızca mayo kumaşında kullanıyor. 2024’te ise iç çamaşırında da kullanacaklar. Yakın vakitte başlattıkları bir proje Ayşenur Cansız’ı çok heyecanlandırmış: “TURMEPA ile bir ortaya geldik. Plastik atık ve balık ağlarından kapsül koleksiyon hazırladık. Satılan her eser, denizlerin güzelliği için TURMEPA’ya bağışlandı. Geri dönüştürülmüş mayolarımızla polyesterden yüzde 75 daha az karbondioksit emisyonu yaratılmasına ve daha düşük çevresel tesire aracılık etmiş olduk. Üç yıllık planımızda GES, kimyasal geri kazanım ve su geri kazanım yatırımı üzere projeler var.”
KIZ ÇOCUKLARI İÇİN UZUN SOLUKLU ENSTİTÜ
Suna Kıraç’ın kızı İpek Kıraç’ın, Suna ve İnan Kıraç Vakfı çatısı altında 2021 yılında hayata geçirdiği Suna’nın Kızları, sarsıntı bölgesinde değerli işler yürütüyor. Bölgede kurulan Çocuk Hayat Merkezleri’nin yanı sıra, Şanlıurfa’nın Giysili Köyü’nde de bir Yaz Enstitüsü hayata geçirilmiş. Gaye başta kız öğrenciler olmak üzere köydeki çocuklara inançlı eğitim ortamı yaratmak.
Enstitüye 14-18 yaş ortasındaki 40 kız çocuğu katılıyor. İşin hoş tarafı Giysili Köyü’nden 20 kız çocuk ile İstanbul’dan 20 akranı birlikte öğrenecekler. Şanlıurfa ve İstanbul etaplarının akabinde, mentorluk ve kooperatifleşme, iş hayatına geçiş programlarıyla bu öğrenme seyahatine devam edileceğini de belirtiyorlar.
12 ÖĞRENCİNİN DANİMARKA’YA BİLİM YOLCULUĞU
NOVO Nordisk 100’üncü yıl aktiflikleri kapsamında, farklı ülkelerden 100 liseli öğrenciyi Danimarka’nın Kopenhag kentinde “Geleceğin Bilim İnsanları Kampı”nda ağırlıyor. Türkiye’den 12 gencin katılacağı kamp, ağustos ayının ikinci haftasında gerçekleşiyor. Bir hafta boyunca dünyanın dört bir yanından 100 lise öğrencisi bilhassa STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics) eğitimi odağı ile sıhhat, sürdürülebilirlik ve son teknoloji bilim üzere mevzuları keşfetmek için bir ortaya gelecek.
