ETİKETE yazılan fahiş fiyatlara, sürdürülebilir tüketim ideolojisi de eklendi. Kimi nitelikli ve uzun ömürlü alışverişe geçmek istediğinden kimi de muhtaçlığını yenisiyle karşılamaya gücü yetmediğinden dolabındaki eskileri bir çantaya doldurup tamircinin yolunu tuttu. Hazır giysiden ayakkabıya, elektronik eserlerden mobilyaya kadar her türlü eserde tamir ve tadilat furyası yaşanıyor.
Sektör temsilcilerinin verdiği bilgiye nazaran, lostra salonlarında, terzilerde, telefon tamircilerinde ve mobilya döşemecilerinde iş yoğunluğu geçen yılın en az iki katına çıktı. İstanbul Ayakkabıcılar Esnaf ve Sanatkarlar Odası Lideri Mehmet Karaman, yoğunluğu “Geçen sene bir esnafa günde 5 ayakkabı tamiri geliyorsa artık 20 iş geliyor” kelamlarıyla anlatırken; İstanbul Zeytinburnu’nda 40 yıllık esnaf Burhan Özdilek, durumu “Dükkânımda çuvallarla tamir edilecek ayakkabı var. Başımı kaşıyacak vaktim yok” kelamlarıyla özetliyor.
EN ÇOK YIPRANMA SPOR AYAKKABIDA
Karaman, esnafa tamir için en fazla getirilen eserlerin ‘çakma’ diye tabir edilen spor ayakkabıları ile yapay deriden yapılan bayan ayakkabıları olduğunu aktardı. Esnaf Özdilek ise gelen bu eserler ortasında tamiri mümkün olmayacak eserlerin de bulunduğunu söyledi: “Suni deri, iç astarı makûs olan ayakkabılar getiriliyor. Bunların tamiratı mümkün değil. İşler o kadar arttı ki, bana Zeytinburnu dışından gelenler bile oluyor. Yetişemiyorum işlere.”
TERZİLİK 70’Lİ YILLARINA DÖNDÜ
Terzilerde ise sırf paça uzunluğu kısaltma, pantolon beli daraltma üzere süreçler değil, yeni dikim işlerinde de önemli artış var. Birçok insanın kıyafeti mağazadan almak yerine terzilere diktirmeye başladığını söyleyen İstanbul Terziler Odası Lideri Turan Aydoğdu, “Terzilik 1970’li yıllarına döndü. O periyotta de insanların büyük bir kısmı terzilere kıyafet diktirirdi. Terzilerin işlerinde son bir yılda yüzde 150 artış var” dedi.
EN ÇOK PALTO DİKTİRİYORLAR
Aydoğdu’ya nazaran vatandaş, en çok döpiyes kadro ve palto diktiriyor. İTO’nun son açıkladığı bilgilerde, kasım ayının artırım şampiyonu, fiyatı bir ayda yüzde 36.4 artan palto olmuştu. Aydoğdu, “Fiyatı en çok artan eserleri diktiriyorlar. Mağazadan satın almalara kıyasla neredeyse yarı yarıya daha ucuza geliyor”
tabirlerini kullandı.
YENİLENMİŞ CEP’TE ARTIŞ
Yaşanan bu durum, elektronik eşyaya da sıçramış durumda. Taşınabilir İrtibat Araçları ve Bilgi Teknolojileri İş İnsanları Derneği (MOBİSAD) Lideri Mustafa Kemal Turnacı, bu durumun bilhassa cep telefonlarında görüldüğüne işaret etti.
Turnacı, sıfır cep telefonu satışlarının bu yıl geçen yıl ile birebir düzeyde kalmasını beklerken, yenilenmiş aygıt satışlarında ise besbelli artışlar yaşandığını tabir etti. Talepteki artışın nedenlerini de ‘sıfır aygıtta düşen alım gücüne ve 12 ay taksit yapılabilmesine’ bağladı.
MOBİLYALAR DÖŞEMECİYE
Türkiye Mobilya Sanayicileri Derneği (MOSDER) Lideri Mustafa Balcı, mobilya dalında vatandaşın yeni eser yerine yenilenmiş esere ilgi gösterdiğini; mobilyada iç satışlar bu yıl en az yüzde 15 azalırken, yenilenmiş esere olan talepte sert artış yaşandığını anlattı.
“Geçen yıl yenilenmiş esere ilgi gösterenlerin oranı yüzde 10 iken bu yıl yüzde 20’ye yükseldi” diyen Balcı, “Şu an en ucuz koltuk grubu 40 bin liradan başlıyor, vatandaş ise 5 bin liradan başlayan koltuk döşemeye yöneldi. Şayet kumaşı vatandaş karşılarsa döşeme fiyatları 3 bin-5 bin liraya iniyor” dedi.
MARKALI ESERLER YÜZDE 50 DAHA PAHALI
Markalı eserle markasız eserin tamir bedeli değişiyor. İstanbul Terziler Odası Lideri Aydoğdu “Marka eserlerin işçilikleri daha güç. Bu da fiyatları yüzde 50 üst çekiyor” derken; İstanbul Ayakkabıcılar Esnaf Odası Lideri Karaman, “Markalı eserle markasızın tamiri ortasında yüzde 70-80 fark var” dedi.
MALZEME FİYATI DA UÇTU
Artan talep, esnafın ödediği kira bedelleri ve artan materyal fiyatlarıyla birleşince, hizmetin bedelini de artırdı. Esnafın ortak kederi, kira fiyatları. Bunun dışında ayakkabı tamirinde yapıştırıcı ilacın tenekesi bir yılda yüzde 200 artarken; en ucuz kumaşın metresinin 250 liradan 500 liraya, astarın metresi 20 liradan 75 liraya çıktığı belirtiliyor. Bu da, vatandaşa yansıyan fiyatları yüzde 100 artırdı. 2024’ten itibaren fiyatlar en az yüzde 25 daha artabilir.
EMLAKÇILAR MERAK SARDI
İstanbul Terziler Odası Lideri Turan Aydoğdu, son periyotta rastgele bir ticaret odasına kaydı, ustalık dokümanı ve vergi levhası olmadan meskende terziliğe başlayanların sayısının arttığına dikkat çekti ve şöyle dedi: “Vatandaş yüzde 50 daha ucuza hizmet aldığı bu bireylere yöneldi. Fakat şikâyetler de arttı. İstanbul’da kimi emlakçıların dükkânlarının art tarafında terzilik yaptığını görüyoruz.”
